gnnNTOTPO

Acts 7

Dhepindhu ḻakaraŋala ŋaḻapalmirriwa

1Ga ŋayinydja ŋuriŋinydja Ḻiya-ŋärra'mirriyu yolŋuyu waŋana dhä-wirrka'yurruna ŋanya Dhepinnha bitjarrana, “Yuwalk muka walala yukurrana ḻakaranhaminanydja nhuna?”

2-3Ga ŋayinydja buku-wakmaraŋala Dhepindja, waŋana balanydja bitjarrana, “Wäwa walala ga Mäḻu' walala, ŋäka walala ŋarranha. Ŋurruthaŋalanydja wal'ŋu ŋayi God maḻŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi ŋanapurruŋgalaŋuwala märi'muwalanydja Yipurayimgala, ŋunhi ŋayi yukurrana Yipurayim mukthurruna yana nhinana ŋunhala Mitjapatamiya makarrŋura wäŋaŋura, yurruna ŋayi marrtjina, bala nhinanana yukurrana ŋunhala Yarannha wäŋaŋura. Yo, maḻŋ'thurrunanydja ŋayi nhanukala Godtja, ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayi nhina yukurra ḻatju'ŋura dhika djarraṯawun'ŋura, bala waŋana nhanukala Yipurayimgala bitjarrana, ‘Nhe yurru gonha'yurrana dhuwalanydja nhuŋuway wäŋanha, ga gurruṯu'mirrinha walalanha nhuŋuway, ga marrtjiya wiripuŋulili wäŋalili, ŋunhana ŋunhi ŋarrapi yurru nhuŋu milkuma ḻakarama.’ 4Bala ŋayi ŋunhi gaŋgathinanydja, bala marrtjinana yana, yana liŋgu-u-u ga ŋayathaŋala ŋayi ŋunhina wäŋa Yarannha. Nhinananydja ŋayi yukurrana ŋunhiliyi märr-gurriri, bala ŋayi Yipurayimgu bäpa'mirriŋunydja rakunydhinana, ga ŋuliŋuru dhäŋuru ŋayi Godtja biyapul waŋanana nhanukala Yipurayimgala, gonha'yunarawuna ŋurikiyinydja wäŋawu. Bala Godthu ŋanya gäŋalana dhipalana wäŋalili, ŋunhi ŋanapurru yukurra dhuwala nhina. 5Yurru Godthu yaka wekaŋala dhuwalanydja wäŋa nhanŋuwaynydja ŋayi Yipurayimgunydja ŋulinyaramirriyunydjayi, yakana ŋula waŋgany yutjuwaḻa ŋayi märraŋala nhanŋuway, yurru ŋayathaŋalanydja ŋayi yukurrana Godkuŋu ŋunhi dhawu'-nherraṉaranydja, liŋgu Godthu dhawuny'tja wekaŋala nhanukala Yipurayimgala bitjarra gam', ‘Dhuwalanydja wäŋa yurru nhuŋuway Yipurayimgu ga yumurrku'wu nhokalaŋuwu miṯtjiwu gupaḏalŋuwuna.’ Yurru ŋayinydja Yipurayimdja yukurrana nhinana yothumiriwŋga ŋulinyaramirriyunydjayi, bäyŋuna nhanŋu ŋunhi yumurrku ŋula. 6Yurru Godthunydja waŋana ŋanya bitjarra, ḻakaraŋala nhanŋu Yipurayimgu, ‘Nhokuŋunydja mala-wunhara yumurrku yukurra yurru nhina barrkuna wäŋaŋura mulkuruŋurana; walala yurru yukurra nhina garrpiṉara yolŋu'-yulŋuwuŋu, ga djämana walalaŋgu yukurra yurru ŋunhilina bili wäŋaŋura weyinnha. Walala yurru ŋurikiy wäŋawuyyu yolŋu'-yulŋuyunydja walalay bartjunmaramana walalanha, ga ŋayaŋu-yätjkumana yurru yukurra weyinnha, 400-nha dhuŋgarra-ŋupara. 7Ga ŋuliŋuruyinydja ŋarra yurru dhä-ḏir'yunna ŋunhiyi walalaŋgu buŋgawanhanydja yolŋu'-yulŋunha, ga ŋuliŋuruyi dhäŋuru nhuŋu yumurrkunydja yukurra yurru dhawaṯthunna ŋuliŋuru wäŋaŋurunydja, bala roŋiyirrina walala yukurra yurru marrtjina lili, ga dhiyalana wäŋaŋura walala yurru buku-ŋal'yunna yukurra ŋarrakuna,’ bitjarra ŋayi Godthu ḻakaraŋalanydja yukurrana Yipurayimgu.

8“Ga biyapul ŋayi Godthu ḻakaraŋala Yipurayimgu bitjarrana, ‘Dhuwalanydja ŋarra yurru dhawu'-nherraṉmirri nhokala, märr dhawuny'tja dhuwala yurru yukurra yana djambimiriwnha. Nhuma yurru rumbal mitthunmirrinydja, bitjandja ŋuli ḏarrtjalkkumanydja ya' ḏarramuwurrunha, bukmaknha yana nhuma miṯtjinha, ga ŋuriŋinydja yurru mim'puyunydja nhumalanha ḻakaramana, bitjan nhumanydja ŋarrakuna ŋunhiyinydja yolŋu walala, ga ŋarranydja nhumalaŋguna waŋarr,’ bitjarra ŋayi Godthu waŋana ḻakaraŋalanydja. Ga ŋunhi ŋayi Yipurayimgunydja gäthu'mirriŋu ḏarramu Yitjaktja dhawal-wuyaŋina, bala ŋayi mitthurrunana nhanŋuwaynydja ŋayi ŋunhiyi gäthu'mirriŋunha ŋuriŋi 8-thunydja ḏaykun'thu. Ga bitjarra yana liŋgu Yitjakthunydja nhanŋuwaynydja ŋayi gäthu'mirriŋunha Djaykupnhanydja ḏarrtjalkkuŋala Godku yana, ga ŋayi ŋuriŋiyi Djaykupthunydja bitjarrayi yana liŋgu ḏarrtjalkkuŋala nhanŋuwaynydja ŋayi ŋunhi 12-nhanydja gäthu'mirriŋunha walalanha, ŋunhinhanydja walalanha ŋunhi walala bäpa'mirriŋu walala 12-kuna miṯtjiwu bäpurru'wu, Yitjuralwuna miṯtji, nhanŋuwaynha Godkuna yolŋu walala.

9“Yo, ŋuriŋiyi gäthu'mirriŋuyu walalay Djaykupkalanydja mel-ḏi'yurruna ŋunhiyi gutha'mirriŋunhanydja walalaŋguway Djotjipnhanydja, bala walala wekaŋalanydja ŋanya ŋunhiyi yolŋu'-yulŋuwalana rrupiyawuna, bala walala ŋunhiyina djaw'yurrunanydja gäŋala bala Yetjiplilina wäŋalilinydja, ga ŋunhala Yetjiptja wäŋaŋura ŋayinydja ŋunhi Djotjiptja yukurrana nhinana garrpiṉarana djämamirrina walalaŋgu. Yurru ŋayinydja ŋunhi Godtja ŋunhiliyi nhanukala, 10ga gäŋala ŋayi yukurrana Godthu ŋanya walaŋguŋala dhika marimirrikurrunydja. Yo, ŋayinydja ŋanya Godthunydja Djotjipnha yukurrana guŋga'yurruna, bala ŋayi buŋgawayunydja wal'ŋu ŋurruŋuyunydja Yetjippuyŋuyunydja ḻatju'-ḻakaraŋalana ŋanya Djotjipnha, ga ḻiya-djambatjnha ŋanya ḻakaraŋala, bala ŋayi nherrarana buŋgawakuŋalana ŋanya Djotjipnha; bukmak ŋunhiyi Yetjip wäŋa ga yolŋu'-yulŋunhanydja ŋayi nherrara nhanukalana Djotjipkalana dharraylili.

11“Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydjayi ŋunhiyinydja Yetjip wäŋa ŋanhdharkthinana baṉḏanydhinana; bukmak ŋunhiyi wäŋa räwak yukurrana djingaryurruna, ga dhuwalanydja wäŋa Gaynandja balanyarayi yana liŋgu räwakthi, bala ŋilimurruŋgu märi'munydja yukurrana nhinana galŋa-yätjthinana, marrya'yinana wirrkina, liŋgu ŋathanydja malanha warrpam winya'-winyayurruna bäyŋuthinana. 12Bala ŋayi Djaykupthunydja ŋäkulana ŋunhawala Yetjiplilinydja, liŋgu ŋunhayi ŋorrana yukurrana ŋatha guḻku' ŋunhiliyi, ŋunhi walala ruwamŋukuŋala ŋatha yukurrana ŋunhiliyi ŋäthili, bala ŋayi Djaykupthunydja djuy'yurruna nhanŋuway ŋayi gäthu'mirriŋunhana walalanha ḏarramuwurrunhana bala Yetjiplilina ŋathawunydja märranharawu. Marrtjina walala, ga märraŋala ŋunhi ŋathanydja, bala roŋiyinana. 13Galki ŋathanydja ŋunhi dhawar'yurrunana, bala walala balayi roŋiyina biyapul Yetjiplili ŋathawu märranharawu, bala ŋulinyaramirriyunydjayi ŋayi Djotjiptja waŋana maḻŋ-maranhaminana ŋanyapinyay ŋayi ŋurikala wäwa'mirriŋuwalanydja walalaŋgala nhanukalaŋuwala ŋayi, ‘Ŋarranydja dhuwala Djotjip, gutha'mirriŋu nhumalaŋgu,’ bitjarrana. Ga bitjarrayi liŋgu ŋayi Djotjipthu ḻakaraŋalayi ŋurikala Giŋgalanydja, buŋgawawalanydja wal'ŋu, ŋunhi nhanŋu mäḻu'mirriŋu ga gurruṯu'mirri walala nhanŋu Djotjipku nhinana yukurrana marrya'na ŋunhala Gaynan wäŋaŋura.

14-15“Bala ŋayi Djotjipthu djuy'yurrunana nhanŋuway ŋayi dhäruknha nhanukalaŋuwu bäpa'mirriŋuwu Djaykupkuna, bitjarrana ŋayi waŋana, ‘Nhuma yurru marrtjina lilina dhipalana, ga nhina yurru dhiyalana yukurra ŋarrakalana djäkaŋura,’ bitjarra. Bala ŋayi Djaykup ga bukmak nhanŋu mala marrtjina balayina ŋunha Yetjiplilina, bala walala nhinananydja ŋunhalayina yukurrana, yurru walala ŋunhi miṯtjinydja märr-ḻurrkun', 75 yolŋu walala. Yo, nhinananydja ŋayi yukurrana Djaykup ŋunhiliyi märr-gurririna, bala ŋayi rakunydhinana, yurru yumurrku'na nhanŋu yukurrana nhinananydja ŋunhili wäŋaŋura weyindja, yana liŋgu-u-u ga bukmakthina walala murrmurryurruna ŋunhili yana mulkuruŋura wäŋaŋura, bukmak yana walala Djaykupku ŋunhi gäthu'mirriŋu walala. 16Yurru ŋarakanydja malanha ŋunhiyi walalaŋgu yakana yukurrana ŋorrana ŋunhili Yetjiptja wäŋaŋura gupaḏalnydja, liŋgu yalalaŋumirriyunydja walalaŋgu ŋunhi yumurrkuny'tja walala marrtjina, bala märraŋalana ŋunhiyi ŋarakanydja walalanha ŋunhiyi yolŋu'-yulŋunhanydja, bala gäŋala roŋinyamaraŋalana liliyi Gaynanlili, bala walala yukurrana dhalkaraŋalanydja walalanha ŋarakanydja Djikamlilina wäŋalili, ŋunhimala liŋgu dharapullili ŋunhi Yipurayimdhu märraŋala bäyim ŋunhi mathirra ŋuriki nhanukalaŋuwu dhäykawu dhalkaranharawu.

17“Yo, ŋunhiyi märi'munydja ŋanapurruŋgu yukurrana nhinana ŋunhili Yetjip wäŋaŋura weyinŋumirrina, bala ŋayi ŋunhi Godkunydja miṯtji marrtjina guḻku'yinana, bathalana miṯtji yukurrana nhinana, yana liŋgu-u-u ga walu marrtjina galkithina Godku, ŋayi yurru walalanha märrama dhawaṯmaramana ŋuliŋuruyi wäŋaŋuru, bitjarra yana liŋgu ŋunhi ŋayi dhawu'-nherrara ŋäthili wal'ŋu Yipurayimnha. 18Ga ŋulinyaramirriyunydja waluyu, wiripuna ḏarramu wapthurruna buŋgawayina ŋurikiyi wäŋawu Yetjipkunydja, yurru yakana ŋayi ŋunhiyi marŋgi Djotjipkunydja; yakana ŋayi guyaŋina roŋiyinanydja ŋanya Djotjipnha. 19Ŋunhiyinydjayi yuṯanydja ŋurruŋu buŋgawa yakana ḏukṯuk ŋilimurruŋgalaŋunydja märi'muwu walalaŋgu, ŋaramurrthinyana ŋayi ŋuli walalaŋgu yukurranha, mayali'-wilkthunana ŋayi walalanha ŋuli yukurranha yätjthinyana yana, ga ŋunhi ŋuli yothu dhawal-wuyaŋinya yuṯanydja, ŋayi ŋuli ŋuriŋiyinydjayi djaw'yunana, bala ŋurrkanhana, märr ŋayi yurru yothu ŋunhi rakunydhirrina.

20-21“Ga ŋayinydja ŋulinyaramirriyu liŋgu dhawal-wuyaŋina ŋunhi Mawtjitjtja, yurru ŋayinydja ŋunhiyinydjayi Mawtjitjtja ḻatju'na dhikana wal'ŋu yothu. Yo, ŋäṉḏi'mirriŋunydja nhanŋu yukurrana djäka ŋurikiyi yothuwu, djuḻuḻ'maraŋala yukurrana wäŋaŋuranydja nhanukalay ḻurrkun' ŋaḻindi, ga yurruna ŋayi ŋanya bathililinydja rulwaŋdhurruna, bala djuḻuḻ'maraŋala mulmulilina ŋunhi marrtjina mayaŋ'ŋura dhärra'-dharrana. Bala ŋayinydja ŋurikala buŋgawawalanydja gäthu'mirriŋuyu miyalkthu maḻŋ'maraŋalana ŋanya ŋunhiyi yothunha, bala gäŋala nhanukalaynha wäŋalili, ga ŋutharanydja ŋayi ŋunhiliyi, bitjarrana bitjan nhanŋuwaynha ŋayi yothu ŋurikiyina Yetjippuyŋuwuna miyalkku. 22Yo, ŋunhiyi walala Yetjippuyŋunydja ḻiya-djambatjmirri yolŋu walala, bala walala yukurrana marŋgikuŋalana Mawtjitjnhana, ga wirrkina wal'ŋu ŋayi yana marŋgithinanydja walalaŋgala. Ga ŋunhi ŋayi ŋuthara wakindhinana, ḏarramuyinana wal'ŋu, ŋayi ŋuli waŋanhanydja ḏälyuna dhärukthu ga djäma ganydjarrmirrina wal'ŋu rom.

23“Ga ŋunhi ŋayi Mawtjitj ḏarramuna wal'ŋu, dhuŋgarra nhanŋu 40-na, ŋayi gurku'yurruna bitjarra, ‘Ŋarranydja dhuwala marrtjina bala ŋunha ya', nhäma marrtji ŋarrakuway miṯtjinha yolŋu'-yulŋunha Yitjuralpuyŋunha.’ 24Bala ŋayi marrtjinana ŋunhimalayi wäŋalilinydja, ga dharr-way ŋayi nhäŋalanydja wäŋawuynha ŋurikiynha Yetjippuynhana yolŋunha, ŋayi yukurrana ŋuriŋiyi ḏarramuyu bumara bartjunmaraŋala yolŋunha Yitjuralpuyŋunha. Bala ŋayi dhunupana waṉḏina Mawtjitjtja, guŋga'yurrunana ŋunhiyi maṉḏa-miṯtjinhanydja yolŋunha, bala ŋayi wutthurrunana rakunyguna ŋunhiyi Yetjippuyŋunhanydja yolŋunha. 25Ŋayi guyaŋina yukurrana yanapi walala ŋuriŋiyi walala-miṯtjiyunydja dharaŋana, ŋunhi Godthu yurru walalanha walŋakuma ŋuriŋiyi nhanukala goŋdhu Mawtjitjkala. Yurru walalanydja ŋunhi walala-miṯtjiyunydja ŋanya Mawtjitjnha yakana dharaŋara yol ŋayi ŋunhiyi; yaka walala ḏukṯuk nhanŋu Mawtjitjku.

26“Yo, wiripuŋuyunydja munhayu ŋayi Mawtjitj balayi marrtjina roŋiyina ŋunhimalayi walalaŋgala wäŋalili, walala-miṯtjiwala, ga nhäŋala ŋayi ŋunhiyinydja märrma'nhana, maṉḏa yukurrana bunharamina maṉḏa-miṯtjina yära, Yitjuralpuyŋuna maṉḏa yana. Ga ŋayinydja ŋunhi marrtjina Mawtjitjtja, ḏukṯukthina ŋayi guŋga'yunarawu maṉḏaku, maṉḏanha ŋayi yurru barrkuwatjkuma. Bala ŋayi galkithinanydja ga waŋana bitjarrana maṉḏakala, ‘Way maṉḏa, nhumanydja dhuwala be muka gutha'manydji. Nhäkuna nhuma yukurra dhuwala bunharamirrinydja?’ bitjarra. 27Ga ŋayinydja ŋunhi waŋganydja bilyurruna, bala ḏur'yurrunana ŋayi dhunupana Mawtjitjnha, bala waŋana bitjarrana, ‘Gatjala. Yol dhuwala nhe yolŋunydja? Yolthu dhika nhuna nherraranydja?... nhe yurru ŋanapurruŋgunydja be buŋgawa mala-yarr'yunarawu? 28Nhaltjan nhe yurru yolŋunydja ŋarranha?... Buma murrkay'kumana?... bitjana nhe yawungu ŋunhi Yetjippuyŋunha bunha murrkay'kunha?’ bitjarra ŋayi ŋunhi yolŋunydja waŋana Mawtjitjkala. 29Bala ŋayi ŋunhi Mawtjitjtja wirrkina beyaṉiyina, bala dhunupana ŋayi ŋunhi gonha'yurrunana ŋunhiyinydja wäŋa Yetjiptja, bala waṉḏina barrkulilina wäŋalili. Nhinananydja ŋayi yukurrana ŋunhala mulkuruŋurana wäŋaŋura Midiyannha yäkuŋura weyinŋumirrina, yana liŋgu-u-u, ga märraŋala ŋayi miyalknha, ga märrma'na nhanŋu yothunydja maṉḏa ḏarramunydja maṉḏa dhawal-wuyaŋina ŋunhiliyinydja.

30“Yo, Mawtjitj ŋunhili nhinana yukurrana weyinŋumirrina dhikana, yana liŋgu-u-u ga 40 dhuŋgarra djuḻkthurruna. Bala waŋganymirrinydja ŋayi Mawtjitj nhinana yukurrana ḏiltjiŋurana ŋanhdharkŋurana, galki Bukuŋura Djäniya yäkuŋura, ga dhunupana ŋayi ŋunhi djiwarr'wuynydja dhäwu'mirri maḻŋ'thurrunana yana nhanukala ŋunhili. Yo, nhäŋala ŋayi Mawtjitjthu ŋunhiyi man'tjarr, ŋayi nhärana marrtjina, yurru yakana ŋayi ŋunhiyi man'tjarr nhärana räwakthinanydja ŋuriŋiyi gurthayu ŋäṉarryu. 31Bala ŋayi nhäŋala yukurrana Mawtjitjthunydja ŋunhi ṉirryurruna wirrkina, bala ŋayi marrtjina galkithinana, ŋayi yurru nhäma galkiŋuruna. Bala ŋayi ŋäkula rirrakaynha Garraynhana Godnha, ŋayi bitjarra waŋana gam', 32‘Ŋarranydja dhuwala God Waŋarr nhokalaŋuwu märi'muwu walalaŋgu, Yipurayimgu ga Yitjakku ga Djaykupku,’ bitjarra. Bala ŋayi ŋunhi Mawtjitjtja yukurrana marrmarryurrunana djingaryurrunanydja, wirrkina yana ŋayi barrarina nhänharawu ŋurikiyinydja. 33Bala ŋayi ŋunhi Garraynydja waŋana nhanukala bitjarrana, ‘Yupmaraŋana dhuwali dhapathuŋ'tja nhuŋuwuy, liŋgu dhuwalanydja wäŋa dhuwala nhe yukurra dhärra dharrpalnha wal'ŋu ganaŋ'thunarana Garraywu. 34Nhäŋala ŋarra ŋunhi ŋarrakuway yolŋunhanydja walalanha ŋunhi walala yukurra burakirri ŋunhili Yetjiptja wäŋaŋura, ga ŋäma ŋarra yukurra walalanha ŋäthinyaranydja, ga dhuwalanydja ŋarra marrtjina walŋakunharawuna walalaŋgu, ŋarra yurru walalanha dhawaṯmaramana ŋuliŋuruyi garrpiṉaraŋurunydja romŋuru. Go marrtjiyana lili ŋarrakala, ŋarra yurru nhunanydja djuy'yun balayi Yetjiplili,’ bitjarra ŋayi Garrayyunydja ḻakaraŋala Mawtjitjku.

35“Yo, ŋäthilinydja walala Mawtjitjnha yukurrana nyinyaŋdhurruna muka nhäŋala, waŋana walala yukurrana bitjarra ŋanya ŋunhi Mawtjitjnha, ‘Yolthu nhuna nherraranydja dhiyakuyi?... nhe yurru ŋanapurruŋgu be ŋurruŋunydja, ga mala-yarr'yunarawunydja yukurranharawu?’ Bitjarra walala yukurrana ŋunhi ŋäthilinydja ŋanya Mawtjitjnha waŋana, yurru ŋunhiyi yana liŋgu yolŋunha ŋayi Godthunydja djuy'yurruna walalaŋgu guŋga'yunarawu, ŋayina yurru walalaŋgu ŋurruŋunydja, ŋayina yurru Mawtjitjthuna walalanha gäma dhawaṯmaramanydja ŋuliŋuru garrpiṉaraŋurunydja romŋuru. Yurru yaka ŋayi yurru ŋunhiyi gänanydja wal'ŋu djäma ŋayipinydja, ŋuriŋina bili djiwarr'wuyyu yolŋuyu yurru yukurra ŋanya guŋga'yun gäma, galkikuma ŋanya, ŋunhi ŋayi maḻŋ'thurruna nhanukala ŋunhili man'tjarrŋura.

36“Yo, Mawtjitjthu ŋurru-warryurrunana gäŋalana ŋuliŋuruyi yolŋu'-yulŋunhanydja Yetjipŋurunydja wäŋaŋuru dhawaṯmaraŋalana, ga djämanydja ŋayi yukurrana biyapul wal'ŋu bathala rom, ganydjarrmirrina wal'ŋu ŋunhili Yetjip wäŋaŋura, ga biyapul ŋunhili ṉapuŋgany'tja gapu yäku ‘Miku gapu’ ŋunhi ŋorrana marrtjina, ŋunhili ŋayi bathalanydja wal'ŋu dhika ganydjarr ḏumurru djäma rom, ga bitjarrayi liŋgu ŋunhalanydja ŋanhdharkŋuranydja wäŋaŋura ŋayi bitjarrayi yana djäma yukurrana, ŋunhi walala yukurrana nhinana ŋunhiliyi 40 dhuŋgarra ŋupara. 37Yo, ŋayi Mawtjitjthu yukurrana gäŋalanydja walalanha dhika ḻatju'kuŋala bala, ga waŋana ŋayi Mawtjitjthu walalanha, ḻakaraŋala walalaŋgu ŋurikiyi nhanukalaŋuwu miṯtjiwunydja Yitjuralpuyŋuwunydja bitjarra, ‘Godthu yurru nherraṉ waŋganynha yolŋunha, dhäwu'-gänharamirrinha nhumalaŋgu, ŋayi yurru ŋunhiyinydja yolŋu dhawaṯthun ŋuliŋuru nhumalaŋgala miṯtjiŋurunydja dhipuŋuruyi, balanyara ŋayi bitjan ŋarra.’ 38Yo, ŋunhiyi yana liŋgu Mawtjitj walalaŋgala ŋunhili ŋanhdharkŋuranydja wäŋaŋura nhinana yukurrana Godkalaŋuwalanydja miṯtjiwala yolŋu'-yulŋuwala, ŋilimurruŋgalaŋuwala märi'muwalanydja walalaŋgala, ga ŋurikala djiwar-wuywala yolŋuwala ŋunhi ŋayi waŋana nhanukala ŋunhala bukuŋura yäkuŋura Djäniya; ga ŋunhiyinydja ŋurikalayi Mawtjitjkala ŋayi Godthu wekaŋala ŋunhi walŋamirri wal'ŋu dhäruk ḻakaranhaminyarawu marrtjinyarawu bala ŋilimurruŋgu.

39“Bala nhaltjarrana ŋunhiyi ŋilimurruŋgala märi'muyunydja walalay?... Ŋawatthurruna muka märraŋala ŋunhiyi Mawtjitjku dhäruk? Yäääw, yaka walala ŋunhiyi ŋuriŋiyi walalay märraŋalanydja ga malthurruna nhanŋu dhärukku, yana walala ŋunhi ŋuyulkthinana nhanŋu Mawtjitjku, bala bukuyu-ŋurrkaŋalana ŋanya, liŋgu walala yukurrana ḏukṯukthinanydja walala yurru marrtji balayi roŋiyirri Yetjiplili.

40“Bala walala ŋunhiyi walala waŋananydja Mawtjitjkalaŋuwalana wäwa'mirriŋuwala, Yärungalana yäkuwala, bitjarrana, ‘Way, nhe ŋanapurruŋgu yurru djäma ŋula nhä ŋi',... waŋarrkuma, märr yurru ŋayi marrtji ŋuriŋiyi ŋurru-warryun ŋanapurrunha, liŋgu ŋunhinydjayi ḏarramu Mawtjitjtja ŋunhi ŋayi ŋilimurrunha gäŋala beŋuru yukurrana lili, dhika winya'yurrunana, wanhakana mak ŋayi.’ 41Bala walala djämana yukurrana ŋamaŋamayurrunana ŋunhiyi be nhänydja waŋarrnydja walalaŋguway, rumbalnydja djäma bitjarra buliki, bala walala yukurrana ŋunhiyina wäyinnha malanha bathara wekaŋalanydja ŋurikiyi waŋarrwunydja, bala buku-ŋal'yurrunanydja yukurrana ŋurikiyinayi waŋarrwu, goŋbuynha ŋunhi walalaŋguŋuwaynha walala djämawuy. 42Bala ŋayi Godtja bilyurruna, ŋapana walalaŋgu wekaŋala ŋuriki walalaŋgu; gonha'yurruna ŋayi walalanha, märr walala yukurra yurru buku-ŋal'yun ŋula nhäkuna djiwarr'wuywu malaŋuwu, ganyu'wuna malaŋuwu ŋula nhäkuna, bitjarra yana liŋgu bitjarra yolŋuyu dhäwu'-gänharamirriyu yukurrana wukirri ŋäthili wal'ŋu baman', bitjarra gam',

‘Nhuma yolŋu walala Yitjuralpuy.

Yolku nhuma yukurrana buku-ŋal'yurrunanydja ŋunhiliyi ŋayilpiŋura wäŋaŋura?... ŋula yolku yana waŋarrwu?

Yaka ŋarrakunydja nhuma ŋunhi yukurrana bumara wäyinnhanydja ga bathara, bitjarra mundhurr ŋunhiyi;

yaka ŋarrakunydja nhuma yukurrana bitjarrayi buku-ŋal'yurruna,

ŋunhi nhuma yukurrana nhinana ŋunhili gawarrka'ŋura wäŋaŋura 40 dhuŋgarra ŋupara.

43Nhumanydja yukurrana ŋunhi buku-ŋal'yurruna waŋarrwu Molikkuna yäkuwu,

nhanŋuna ŋurikiyinayi ŋunhiyinydja nhuma yukurrana gäŋala buṉbu ḏalwaḏalwa buku-ŋal'yunaramirri,

ga wiripunydja nhuma yukurrana buku-ŋal'yurruna ŋuriki ganyu'wuna, nhumalaŋgalaŋuwu waŋarrwu Repanguna yäkuwu ganyu'wu ŋuriki;

buku-ŋal'yurruna nhuma yukurrana ŋurikiyinydja waŋarrwu malaŋuwu ŋunhi nhuma yukurrana djäma nhumapina goŋdhuna.

Bala ŋarranydja yurru nhumalanha djuy'yun barrkumalana yana wäŋalili;

nhuma yurru yukurra nhinanydja ŋunhana bala gali'ŋura Bapilunnha wäŋaŋura.’ Bitjarra ŋayi yukurrana Godtja waŋana ŋilimurruŋgalaŋuwala märi'muwalanydja walalaŋgala.

44“Yo, ŋunhalana ŋanhdharkŋurana wäŋaŋura ŋilimurruŋgala ŋunhi märi'muyu yukurrana ḏälkuŋala ŋunhi buṉbu ḏalwaḏalwa, Godkuna ŋunhiyinydja buṉbu, ŋunhi ŋayi ŋuli yukurranha nhinanha ŋunhili walalaŋgala. Godthunydja ŋunhi ḻakaraŋala ŋäthili yana Mawtjitjkala, nhaltjan walala yurru djäma ŋunhiyi ḏalwaḏalwa, Godku buṉbu, bala walala ŋunhi djämanydja ŋunhiyi yana liŋgu djan'kukuŋala ŋunhi ŋayipi Godthu ḻakaraŋala walalaŋgala. 45Ga ŋunhiyi yolŋu walala ŋunhi walala djäma ŋunhiyi ḏalwaḏalwa, walala worruŋuyinana, bala marrtjina raku'-rakunydhinana ŋunhili ŋanhdharkŋura wäŋaŋura, bala walalaŋgala yumurrku'yunydja walalay gäŋala yukurrana ŋunhiyi Godku buṉbu, yana liŋgu-u-u ga gulŋiyina walala dhipalayi wäŋalili Gaynanlilinydja ŋurikimirriyina. Marrtjinanydja walala ŋunhiyi, malthurruna nhanŋu Djajtuwawuna yäkuwu, bala märraŋalana yana dhuwalayi wäŋanhanydja, djaw'yurrunana yana ŋurikala wiripu-guḻku'walanydja bäpurru'wala. Liŋgu Godthu ŋayipi ŋunhiyi gukuŋala dhawaṯmaraŋala yukurrana ŋäthili yana walalanha wiripu-guḻku'nhanydja ŋunhi miṯtjinha. Yo, ŋilimurruŋguna märi'munydja walala yukurrana nhinana dhiyala wäŋaŋura, ga mukthurruna walala yana yukurrana buku-ŋal'yurrunanydja Godku ŋunhiliyi yana liŋgu ḏalwaḏalwa'ŋura, yana liŋgu-u-u ga Daypitmirriyuna waluyu.

46“Yo, Godtja ŋunhi mirithina märr-ŋamathina nhäŋala ŋanya Daypitnhanydja, ga ŋayinydja ŋunhi ḏukṯukthina ŋunhiyi Daypit, ŋayi yurru djäma yuṯana buṉbu Godku, märr walala yurru Djaykupkala yarraṯaŋuru mala buku-ŋal'yun yukurra Godkunydja ḻatju'ŋura dhika buṉbuŋuranydja. 47Yurru ŋayi Daypitthunydja ŋunhiyi yaka warray buṉbuŋalanydja djämanydja ŋunhiyi buṉbuŋha; gäthu'mirriŋuyuna nhanukala Daypitkala, Djalamandhuna yäkuyu ŋunhiyi djäma dhuḻ'yurrunanydja buṉbunydja Godku. 48Yurru ŋilimurruŋgunydja God garrwar warray wal'ŋu waŋarr, biyapul warray, yaka ŋayi ŋuli nhina yukurra Godtja ŋunhilimi buṉbuŋura yolŋuwalanydja ŋunhi goŋbuynydja djämawuy. Ŋäthili baman'tja dhäwu'-gänharamirriyu yolŋuyu waŋana yukurrana bitjarra gam',

49‘Djiwarrny'tja dhuwala ŋarraku wäŋa nhinanharawu,

ga dhuwalinydja munathany'tja wäŋa ŋarraku ḻuku-nherraṉminyarawuna.

Nhäyinyara buṉbu nhuma yurru djäma ŋarrakunydja dhika?

Wanhami wäŋaŋura ŋarranydja yurru nhina yukurra?... nhäyinyaraŋura buŋguŋura?

50Liŋgu dhuwalayinydja bukmak nhä malanha ŋarrakuŋuway yana djämawuy.’ Bitjarra ŋayi yukurrana Garraynydja waŋana ḻakaranhamina.”

51Bala ŋayi Dhepindhunydja yana mukthurruna warray waŋana marrtjina, ḻakaraŋala ŋunhiyi ŋaḻapaḻmirriwa ŋuripa, ga bitjarrana ŋayi yukurrana waŋananydja, “Nhä nhuma dhuwala yolŋunydja walala? Raypirri-waḏatjmirri?... ŋänharamiriw walala? Ŋayaŋunydja nhumalaŋgu dhuwala ḏälnha wal'ŋu yana, ga mäkiri' nhumalaŋgu dhumuknha, liŋgu yaka nhuma ḏukṯuk Godkalaŋuwu dhärukku ŋänharawu. Yakana nhuma ŋuli yukurra mäkiri'-witjun ŋuruku Garrkuḻukkunydja wal'ŋu Birrimbirrwu; bitjan liŋgu nhuma yukurra ŋanya bukuyu-ŋurrkamana, liŋgu nhumanydja dhuwala balanyarana yana bitjan ŋunhiyi märi'mumirriŋu walala nhumalaŋgu. 52Nhumalaŋgala märi'muyunydja yukurranha ŋuli ŋayaŋu-yätjkunha bunha ŋunhinydja yolŋu'-yulŋunha Godkunydja dhäwu'-gänharamirrinha walalanha; yakana ŋula waŋganynha yolŋunha walala gonha'yurruna ŋula nhä burakinyamiriwnhanydja. Ga bitjarrayi liŋgu walala bumara yukurrana murrkay'kuŋala ŋunhi Godku dhäwu'mirrinhanydja walalanha, ŋunhi walala ŋuli ḻakaranha ŋäthili wal'ŋu yana bitjana, ‘Galki ŋayi yurru ŋunhiyi Rom-dhunupanydja Yolŋu bunana dhiyala.’ Ga yuwalk yana ŋunhiyi Rom-dhunupanydja yolŋu marrtjina lili dhipala munatha'lili, ga nhumanydja dhiyaŋunydja walalay ŋunhiyinhanydja wekaŋala goŋlili ŋurikala miriŋuwalana, bala bumarana nhuma ŋanya wal'ŋu murrkay'kuŋalana.

53“Yo, nhumalaŋgu warray ŋayi Godthu wekaŋala nhanŋuway ŋayi romdja, ŋuliwitjarra ŋurikalayi djiwarr'wuywala yolŋuwala walalaŋgala. Yurru nhumanydja yaka warray märraŋala ŋunhiyi romnha, ga mäkiri'-witjurruna nhuma nhanŋu bäyŋuna. Nhumanydja ŋunhiyinhayi romnha yana bakthunmaraŋalana warrpam'thurrunana.” Bitjarrana ŋayi yukurrana Dhepindhu ḻakaraŋalanydja ŋuripa Ŋaḻapaḻmirriwanydja.

Yolŋu'-yulŋuyu bumara rakunyguŋala Dhepinnha gunḏayu

54Bala walala ŋunhiyi Ŋaḻapaḻmirri yolŋu walala marrtjina ŋoy warray dhärrana Dhepingu, ŋaramurryina warray ŋuriŋiyi nhanukala dhärukthu, bala walala yukurrana ḻirra-ḻawu'-ḻawunhaminana bunharawuna nhanŋu. 55Yurru ŋayi Dhepindja baḏak yukurrana yana dhärrana dhaŋaŋ wal'ŋu yana dhika Gunhu'wala Birrimbirryu, bala ŋayi buku-ruŋala yukurrana yana djiwarr'lilina, nhäŋalanydja ŋayi ŋunhi djiwarrny'tja ḻapthunarana, ga Gunhu'nhana ŋayi nhäŋala, ŋayi yukurrana nhinana nhanukalay ŋayi ḻatju'ŋuranydja ŋunhiliyinydja wal'ŋu, djarraṯawun'ŋuranydja. Ga biyapul ŋayi nhäŋala Djesunhana, ŋayi yukurrana dhärrana galki Gunhu'wala gali'ŋura, dhunupa'ŋuŋura yana. 56Bala ŋayi Dhepindhu waŋana ḻakaraŋala bitjarrana, “Way nhäŋana walala. Ŋarranydja yukurra nhäma djiwarrny'tja ḻapthunarana, ga nhämana ŋarra yukurra Djesunhanydja, ŋayi yukurra dhärranydja ŋunha galkina Gunhu'walana, ŋurruŋuna wal'ŋu biyapulnha.”

57Ga dhunupana walalanydja ŋunhi ŋurru'-ŋurruŋunydja yolŋu walala mäkiri'na-dhaḻyunmina walalaŋgalay goŋdhuna ŋänharaŋurunydja, bala yatjunmina wirrkina, mäkiri'-yarryurrunana, bala dhunupana yana gundupuŋalanydja, baṯ-nha ŋanya mulkanana, 58bala warryu'-warryurrunana nhinana bala, dhawaṯmaraŋalana ŋuliŋuruyi wäŋaŋurunydja. Bala walala dhunupa guṉḏana marrtjina ḻaw'-ḻawmaraŋala, bala wirriw'-wirriwyurrunana yukurrana ŋanya Dhepinnha. Ga waŋgany yuṯa ḏarramu yukurrana dhärrana ŋunhiliyi nhäŋala, yäku Djol, ga walalanydja ŋuriŋi nhänharapuyŋuyunydja marrtjina girri'na burrul'maraŋala walalaŋgalay rumbalŋuruna, bala rarr'yurruna ḻukulilina nhanukala yukurrana Djolwala dharraywuna.

59Mukthurruna yana walala yukurrana baymatthurruna ŋanya guṉḏayunydja wirriw'-wirriwyurruna, ga ŋayinydja Dhepindja yatjurruna waŋana Garraywala bitjarrana, “Djesu Garray, märraŋana ŋarranha birrimbirrnydja, nhokalana goŋlili.” 60Bala ŋayi bun'kumu-nyilŋ'thurrunanydja, ga waŋana yatjurruna bitjarra, “Garray, bäy-ḻakaraŋa walalaŋgu yulŋunydja. Yaka weyinguŋa walalaŋgu dhiyakuyyinydja djämawuy yätjpuynydja.” Yo, waŋananydja ŋayi bitjarrayi, bala dhunupana ŋorrana rakunydhinana.

Bala ŋayi Djolnydja waŋana ŋoy-ŋamathinana bitjarrana, “Murr'-muka ŋayi rakunydhina,” bitjarra.