gnnNTOTPO

Daniel 2

Buŋgawayu Nipukanitjayu bukaway'yina

2:1-13 (Nebuchadnezzar's dream)

1Yo, waŋganymirrinydja ŋayi buŋgawayu Nipukanitjayu bukaway'yinana, ga mirithinana ŋayi yana warwuyurrunanydja dhika walŋu, yakana ŋayi ŋorrana. 2Bala ŋayi djuy'yurruna dhäruknha ŋuriki nhanukalaŋuwu ŋayi ḻiya-djambatjkuna yolŋuwu ga marrŋgitjkuna ga mangaṯa'mirriwu walalaŋgu, märr yurru walalana yukurra ḻakarama mayaliny'tja ŋurikiy bukaway'wuynydja nhanŋu. 3Bala ŋayi waŋananydja walalaŋgala bitjarrana ŋunhiyi buŋgawanydja, “Way, warwuyundja ŋarra yukurra dhuwala mirithirri yana. Bukaway'yina ŋarra dhuwala nhä malanha, ga nhumanydja yurru ŋarrakala maḻŋ'maramana ḻakaramana nhä ŋunhi mayali',” bitjarra ŋayi.

4Bala walalanydja buku-wakmaraŋala waŋana nhanŋu bitjarra, “Yo, nhenydja yurru ḻakaraŋa ŋanapurruŋgala bukaway'wuy, ga ŋanapurrunydja yurru ḻakarama mayali'na ŋurikiyi.” 5Ga ŋayinydja buŋgawanydja ŋunhi waŋana bitjarra, “Yaka ŋarra yurru dhuwala ḻakaramanydja ŋunhi ŋarrakuway bukawayny'tja; nhuma yurru ŋarraku ḻakaramanydja nhä ŋarra ŋunhi bukaway'yina, ga biyapul nhuma yurru mayaliny'tja ḻakarama. Ga ŋuli nhuma yurru yaka dhunupa ḻakarama walŋu, ŋarranydja yurru nhumalanha bumana yana murrkay'kumana. 6Ga ŋunhi nhe yurru ŋula yolthu ḻakarama bukaway, ga mayali' ŋanya ŋunhiyi bukaway'nha, ga ŋarranydja yurru rarr'yun nhumalaŋgu biyapulnha ḻatju'mirrina dhikana girri' yana, bala bukmaknha nhuŋu yurru märr-ŋal'yundja yukurra. Ma' ḻakaraŋa ŋarrakala. Nhä ŋarra bukaway'yinanydja?”

7Ga walalanydja waŋana bala ŋurikala buŋgawawalanydja bitjarra, “Way, nhepi muka yurru dhuwala ḻakaramanydja ŋanapurruŋgala bukawayny'tja nhuŋuway, ga ŋanapurrunydja yurru ḻakarama mayali'na ŋunhiyi bukaway' nhokuŋu,” bitjarra walalanydja.

8-9Bala ŋayi ŋunhi buŋgawanydja maḏakarritjthinana walalaŋgu bitjarrana, “Nhumanydja yukurra dhuwala mayali'-wilkthunna ŋarranha. Be muka dhuwala nhumanydja ḻiya-djambatjmirri be yolŋu walala. Ŋarranydja yurru nhumalanha bumana dhuwala murrkay'kumana, ŋunhi nhuma yurru yakanydja ḻakarama. Ma' ḻakaraŋa ŋarrakala nhä ŋarra bukaway'yina, bala ŋarra yurru dharaŋanna ŋunhi nhumanydja ḻiya-djambatjmirri galŋu, yuwalk galŋu marŋgimirri nhuma.”

10-11Bala walalanydja buku-wakmaraŋala bala nhanŋunydja bitjarra, “Way buŋgawa, yakana yurru ŋula yolthu yolŋuyu nhuŋu ḻakaramanydja bukawayny'tja; walalawuynha ŋunhi marŋgimirri waŋarrnha malanha ŋurikiyinydja, ga ŋunha walala barrku yulŋunydja nhinanydja yukurra, be-wala birr, yaka dhiyalaŋumi galki ŋanapurruŋgalaynydja.”

12Bala ŋayi ŋunhi buŋgawanydja mirithinana walŋu maḏakarritjthinana dhikana, bala ŋayi yatjurrunana waŋananydja, “Buŋana walalanha, dhawar'maraŋana yana bukmakkuŋana, ga yakana yana yurru dhuwali walala waŋgany ŋula walŋathirrinydja.”

13Yo, walala bini warrpam' muka bunhanydja walalanha dhawar'maranha, ga bitjanayi liŋgu walala bini bunhayi Dänyulnhanydja ga ḻurrkun'nha ŋunhiyi Yitjuralpuyŋunha, bäythi ŋunhi walala ŋunhilimi yakanydja ŋulinyaramirriyu ŋunhi ŋayi yukurrana buŋgawayu waŋana walalanha, “ḻakaraŋana ŋarraku bukaway'wuynydja, nhä ŋarra bukaway'yina,” bitjarra.

Godthu warraŋulkuŋala Dänyulwalanydja mayali' bukaway'wuy buŋgawawuŋunydja

2:14-23 (God showed Daniel the meaning of the king's dream)

14-15Ga ŋayinydja Dänyulyunydja ŋunhiyi ŋäkula, bala ŋayi marrtjinana, bala waŋanana ŋanya ŋunhiyi buŋgawawu djämamirrinhanydja bitjarrana, “Nhäku warray dhika nhuma yurru bumanydja ŋanapurrunha?” Ga ŋayi buŋgawanydja ŋunhi djämamirri waŋana buku-wakmaraŋala nhanŋu Dänyulwunydja bitjarra, “Yakana ŋula waŋganydhu ḻiya-djambatjthu yolŋuyu ḻakarama yurru bukaway'wuynydja, ŋunhi ŋayi buŋgawayu bukaway'yina.”

16Bala ŋayi Dänyulnydja waŋana bitjarrana, “Bulnha ŋathili, galkurra ŋe! Ŋarrana yurru ḻakarama ŋurukala buŋgawawalanydja, nhä ŋayi bukaway'yina, ga mayali' ŋurikiyi.” Bitjarra ŋayi Dänyulyunydja waŋana. 17-18Bala ŋayi marrtjina balayi, ga waŋana ŋunhiyi ḻurrkun'nha ḏarramuwurrunha bitjarra, “Nhumanydja yukurra yurru bukumirriyama, ŋäŋ'thurra ŋanya Godnha, ŋayi yurru mel-wuyun ŋilimurruŋgu dhiyakuyinydja; ŋayi yurru ḻakarama ŋilimurruŋgu bukaway'wuy ga ŋunhiyi mayali', märr yurru ŋilimurru yaka muka burakirrinydja nhanukuŋu.”

19Ga ŋulinyaramirriyu liŋgu munhakunydja Godthu warraŋulkuŋala maḻŋ'maraŋalana Dänyulwala, ŋayi ḻakaraŋala nhanukala nhä ŋunhi ŋayi ŋuriŋi buŋgawayu bukaway'yina, ga biyapul mayali'na ŋurikiy bukaway'wuy. Bala ŋayi Dänyulyunydja mirithinana dhikana buku-wurrparanydja, wokthurrunana manapara Godku djiwarr'wuywunydja walŋu, waŋana bitjarrana gam',

20“Ŋayipi God dhuwala djambatjtja dhika walŋu, ga ganydjarr-ḏumurru warray ŋayinydja.

Wokthurranydja nhanŋu biyapul walŋu, biyakana liŋguna-wala.

21Dhuwala wäŋa munathany'tja nhanukala goŋŋura.

Godthu ŋayipi ŋuli giṯthunmarama ḏulŋurr'yun ŋuliŋuruyinydjayi dharapulŋuru buŋgawanha,

ga nherraṉ wiripuŋunhana ŋunhimalayinydja dharapullili;

Ŋayipina yurru yana waŋganydhuna marŋgi-wekama yolŋu'-yulŋuwalanydja,

märr yurru walala yuwalk galŋu yana marŋgiyirrinydja,

ga dharaŋandja nhäyinyara yuwalk galŋu.

22Ŋayinydja ŋuli warraŋulkuma maḻŋ'marama ŋilimurruŋgala nhanŋuwaynydja ŋayi yuwalkŋu,

ŋunhinydja ŋunhi ŋuli marrtji ŋorra djuḻuḻ'yun dhika walŋu, Godkuŋu nhanukuŋuway dharrpalnydja ŋunhi guyaŋinyarawuy,

liŋgu ŋayipi yana galŋu djarraṯawun'tja dhuwala.

Ŋayi marŋgi nhä yukurra djuḻuḻ'yun ŋunha ŋorra buku-munhaŋura.

23God, ŋarranydja nhuna gä' yulŋunydja,

buku-wurrpara manapara dhiyakuyi.

Nhenydja dhuwala ŋarrakalaŋuwu märi'muwu walalaŋgu God,

ga ŋarrakunydja nhe wekaŋala djambatjnha galŋu guyaŋinyarawuy;

Nhe ŋanapurrunha ŋunhi walŋakuŋalanydja, ḏäwalakuŋalanydja walŋu dhikanydja,

bala nhe wekaŋalana buku-ruŋinyamaraŋalana ŋunhi ŋarra bukumirriyaŋala nhokala.

Nhe ŋarrakala ḻakaraŋalanydja nhä ŋunhi ŋarra yurru ḻakarama ŋuruku buŋgawawu.”

Ga bitjarrayina ŋayi yukurrana Dänyulyu bukumirriyaŋalanydja, buku-wurrparana manapara Godnha.

Dänyulyu ḻakaraŋalana buŋgawawala bukaway'wuy, ga mayali' ŋayi

2:24-49 (Daniel told the King his dream and the meaning)

24Yo, bala ŋayi marrtjinana ŋunhiyi Dänyulnydja bala buŋgawawalaŋuwalana djämamirriwala, ga ḻakaraŋala bitjarrana, “Yaka ŋanapurrunha buŋa ŋi', yana ŋanapurrunha gäŋa balayi ŋurikala buŋgawawala, ga ŋarrana yurru ḻakaramanydja nhanbala ŋuripayi mayaliny'tja ŋanya ŋunhi bukaway'wuy.” 25Ga dhunupana yana ŋayi ŋanya gäŋalanydja balayina buŋgawawalana, bala ŋayi waŋana nhanukala bitjarrana, “Wäy, Yitjuralpuyŋunhanydja dhuwala ŋarra maḻŋ'maraŋala, ga ŋayina yurru ḻakarama nhokala bukaway'wuynydja ga mayali' ŋunhiyi bukaway'wuy.”

26Ga ŋayinydja ŋunhi buŋgawanydja waŋana nhanukala Dänyulwala bitjarra, “Yuwalk nhe yurru ŋarrakala ḻakarama bukaway'wuynydja?... nhä ŋarra bukaway'yina?” bitjarra.

27Ga ŋayinydja Dänyulnydja waŋana bitjarra, “Buŋgawa, yakana yurru ŋula yolthunydja yolŋuyunydja ḻakarama nhokala nhä nhe bukaway'yina, bäyyi ŋunhi muḻkurr-djambatjtja yolŋu wo ŋula nhä marrŋgitj. 28Yurru ŋayipina yana Godnha djiwarr'wuynha ŋunhi marŋginydja bukmakku, ga ŋayipina yurru yana maḻŋ'marama warraŋulkumanydja nhä malanha ŋunhi ŋorra yukurra djuḻuḻ'yun. Ŋuliwitjandhi bukaway'kurrunydja Godthu nhokala malŋ'maraŋala ŋunhi nhä yurru maḻŋ'thun yalala, ga dhuwala ŋunhi nhe bukaway'yinanydja gam': 29Nhenydja yukurrana ŋunhi ŋorrana yulŋunydja, bala ŋayi Godthunydja nhokala milkuŋalana yana nhänydja malanha ŋunhi yurru yalala maḻŋ'thun. 30Ŋarranydja dhuwala yolŋu yana, yaka ŋarra ḻiya-djambatjtja dhiyakuyi malaŋuwu, yurru marŋgi ŋarra dhiyaku yulŋunydja, ŋarra yurru ḻakaramana nhokala, liŋgu Godthu ŋarrakala ŋayipi maḻŋ'maraŋalanydja warraŋulkuŋalanydja, märr nhe yurru marŋgiyirri.

31“Yo, nhäŋalanydja nhe ŋunhi yolŋunha malinydja, ga dhärrananydja ŋayi yukurrana ŋunhiyi biyapul'nha walŋu bathala, yurru rumbalnydja ŋayi ŋunhiyi mali djaḻkarr'yurruna yukurrana djingaryurrunanydja dhika, barrarimirrina ŋunhi ŋayi yulŋunydja rumbalnydja. 32Ga muḻkurrnydja ŋunhiyi mali ḻatju'na ŋanyana dhikana garwarrwarr'nha, milŋ'-milŋdhurrunana yukurrana wirrkina, ga gumurr ga waṉa balanyarayi liŋgu ḻatju', yurru märr-gaŋga milŋ'-milŋdhunara, ga gandarrŋurunydja, ga yana liŋgu ga yuṯuŋgurrlili wapthun milŋ'-milŋdhunara yana yulŋunydja, yurru märr ŋuli ya', 33ga yaṯanydja ŋunhinydja ḏälnha, yurru yaka milŋ'-milŋdhunaranydja ŋunhiyi, ga djalkirinydja ŋunhiyi djämawuy beŋgurruwuynha bitjanarana, ḏälnha ŋunhi djambaka beŋgurruwuy dhoḻuwuynha ŋunhi manapanarana ŋunhiyinydja. 34-35Yo, nhäŋalanydja nhe yukurrana ŋunhiyi malinydja, bala nhe nhäŋala ŋunhina bathalana guṉḏa; ḏaw'yurrunanydja ŋayi beŋuruyi bukuŋuruna, bala wutthurrunana ŋunhi malinhanydja djalkirina, ga dhunupana ŋunhiyi malinydja galkina, buḻwaŋ'thurrunana yanana warrpam'nha muṉguythinana, bala watayunydja bo'yurrunana-wala yana, ga yakana ŋunhiliyi ŋula nhä ŋorrananydja yukurrana, warrpam'nha yana buwayakthinana. Ga guṉḏanydja ŋunhiyi biyapul ŋayi ŋuthara bathalayinana buku-weyin'thinana, yana liŋgu ga warrpam'nha ŋunhiyi wäŋanydja ŋäkirrmaraŋalana ŋuriŋiyinayi guṉḏayuna.

36“Yo buŋgawa, dhuwalayi ŋunhi nhe bukaway'yinanydja, ga dhiyaŋunydja-wala ŋarra yurru nhuŋu ḻakarama mayali'na ŋanya bukaway'nha ŋunhi. 37Nhenydja dhuwalanydja biyapulnha buŋgawana nhe, bathalana walŋu, biyapulnha galŋu ŋurukala wiripu-guḻku'walanydja ŋurru'-ŋurruŋuwala buŋgawawala walalaŋgala; ḏäl nhe dhuwala mirithirri yulŋunydja, ga miṯtji-guḻku'mirrina biyapulnha, liŋgu Godthu ŋayipi ŋurruŋukuŋalanydja nhuna ŋunhi nherraranydja. 38Dhipali nhokalanydja goŋlili ŋayi wekaŋalana bukmak dhuwala wäŋa, ga yolŋu'-yulŋunha nhokalaynha goŋlili bukmakkuŋalana. Yo, muḻkurrnydja ŋunhi mali nhe nhäŋala, ŋunhinydja ḻakarama yukurra nhunana. 39Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋunhi nhokala goŋŋuru yurru dhawar'yunna, ga ŋayinydja yurru wiripuŋuyuna buŋgawayu ga miṯtjiyu goŋdhu ŋayathama yukurra dhuwalayi wäŋa bukmak yana, ga ŋunhiyinydjayi nhanŋunydja wäŋa yurru ḻatju', yurru märr-gaŋga ga biyapul'nha ganydjarr-ḏumurruna, balanyarana liŋgu bitjan nhe. Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja nhanukalanydja ga wiripuŋuwalana yurru goŋŋura buŋgawawala warrpam' wäŋa. 40Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyi ga wiripuna yurru gaŋgathirri buŋgawa, ga ŋayinydja yurru yukurra ŋayathama ŋunhi wäŋa bukmak yana goŋdhu, ŋunhinydja ḏälnha mirithirrina walŋu, ŋuriŋinydjayi yukurra yurru bumana bäpurru'nha ga miṯtjinha warrpam'thunna baḏuwaḏuyun.

41“Ga djalkirinydja ŋunhi nhe nhäŋala, djämawuy dhoḻuwuynydja waŋgany-manapanarana ḏälwuynha djambaka'wuynha, ŋuriŋiyinydjayi yukurra ḻakarama wäŋa dhuwala, goŋŋura ŋurikala wiripuŋuwalana buŋgawawala ŋunhi ŋayina yurru yukurra nhina, ga nhanŋunydja yurru rom biyapulnha ḏälnha; rom-ḏälyirrina ŋayinydja yurru, yurru märr ŋuli yalŋgi. 42-43Yo, ŋunhi djambaka ga dhoḻu ŋunhi, yakana maṉḏa ŋuli waŋgany-manapanmirrinydja mam'maranhamirri waŋganygunharamirrinydja, ga ŋunhiyinydja malanha yurru barrku'-barrkuwatj yana yulŋunydja. Yana bini walala dhambay-manapanminya muka yulŋunydja, yurru ŋunhiliyinydjayi buŋgawa walala yukurra yurru nhina wiripunydja ḏälmirri ga wiripunydja yalŋgi' walŋu; yaka walala yurru waŋgany-manapanmirrinydja bitjan waŋganygunharamirrinydja miṯtji. 44Ga ŋulinyaramirriyunydjayi Godthu djiwarr'wuyyunydja yurru ŋayipina ŋunhinydja nherraṉmirri nhanŋuwaynha rom, ga ŋunhiyinydja nhanŋunydja yurru wäŋa ga rom yukurra dhärra gupaḏalnha-wala yanana yurru. Yo, ŋuriŋiyi Godkalanydja yurru ḏaw'-ḏawyunna warrpam'thunna ŋunhi wiripunydja malanha rom, buḻwaŋ'marama yurru winya'yunmaramana, ga ŋuriŋi nhanukalanydja romdhu yurru warrpam'nha monyguma ŋäkirrmaramana dhuwala munathany'tja wäŋanha, ga dhärranydja ŋayi yurru yukurra bitjanna liŋguna, gupaḏalnha-wala yanana. 45Yo, ŋunhiyinydjayi guṉḏanha ŋunhi nhe nhäŋala bukawayŋura, gäna ŋunhiyinydjayi ḏaw'yurruna ŋuliŋuruyi bukuŋurunydja, yaka ŋula yolkuŋu djämawuy bitjanarayi, yana ŋayi ŋunhi buku-yupthurrunanydja, bala wutthurrunana buḻwaŋ'maraŋalana ŋunhiyi malinydja yana warrpam'thurrunana. Yo, ŋuliwitjarrayinydjayi bukaway'kurrunydja Godthu ŋayipi ŋuruŋu djiwarr'wuyyu waŋarryu milkuŋalanydja nhokala ŋunhi nhaltjan yurru maḻŋ'thun yalala, ga yuwalk yana yurru ŋunhiyi rumbalthirri maḻŋ'thundja bitjandhiyi.” Ga bitjarra ŋayi yukurrana ŋuriŋi Dänyulyunydja ḻakaraŋala ŋuripa buŋgawawanydja.

46Bala ŋayi ŋunhi buŋgawanydja ṉepaḻ-nyilŋ'thurruna, bala buku-ŋal'yurrunana ŋayi dhunupana ŋuriki Dänyulwalaŋuwuna Godkunydja, waŋananydja ŋayi marrtjina bitjarra, 47“Nhuŋunydja God dhuwala biyapul warray walŋu bathala, djuḻkmarama yukurra wiripuŋunhanydja ŋunha waŋarrnha malaŋunha. Ŋayinydja ŋunhi Garray walŋu buŋgawawu malaŋuwu, ŋayipina yurru yana maḻŋ'marama warraŋulkumanydja nhä yukurra ŋorra djuḻuḻ'maranhara, liŋgu nhenydja maḻŋ'maraŋala ŋarrakala nhä yurru maḻŋ'thun yalala.”

48Bala ŋayi ŋuriŋi buŋgawayunydja wekaŋala mundhurrnha Dänyulwunydja, ḻatju'mirrina ŋanyana dhikana nhä malanha, bala ŋayi nherraranydja ŋanya, ŋunhi ŋayinydja Dänyulnydja ŋurruŋuna ŋayi bukmakkuna ŋuriki Bapilunbuyŋuwu wäŋawu. Ga ŋayina yurru Dänyulnha ŋurruŋunydja ŋurikinydja walalaŋgu ḻiya-djambatjmirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu bukmakku yana. 49Ga bitjarrayi liŋgu ŋayi wiripu-guḻku'nhanydja ŋurruŋukuŋala ḻurrkun'nhanydja ŋunhi Dänyulwu ḻundu'mirriŋunha walalanha Djaturaknhanydja ga Mitjaknhanydja ga Bitnikunha, ga walalana yukurrana djäka ŋurikiyi bukmakkunydja yana wäŋawu Bapilunbuyŋunydja, ga Dänyulyunydja ŋayipinydja djäma yukurrana galkina galŋu buŋgawawalana nhanukalana yana.