gnnNTOTPO

Acts 20

Bol marrtjina Matjataniyalili wäŋalili ga Guriklili

1Yo, ŋunhi marinydja ḏaḏawyurruna, bala ŋayi Bolyunydja ḻuŋ'maraŋalana yolŋu'-yulŋunhana marrtjina ŋunhiyi Garraywalaŋumirrinhana walalanha, bala ŋayi waŋana yukurrana dhärukthunydja walalanha ŋuriŋina marrparaŋ'kunhamirriyuna dhikana wal'ŋu. Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyina ŋayi gonha'yurrunanydja ŋunhiyi wäŋanydja, bala marrtjina Matjataniyalilina makarrlili wäŋalili. 2Yo, marrtjinanydja ŋayi yukurrana ŋuliwitjarrayina bala, ga-ga-ga-gaaa wäŋakurrunydja liw'maraŋala, wäŋalili ga wäŋalili bitjarrana bala, ḻakaraŋala yolŋu'-yulŋuwana marrtjina, bitjarra ganydjarrmirriyaŋalana walalanha guḻku'yuna dhikana dhärukthu malaŋuyu.

Marrtjinanydja ŋayi bala-a-a yukurrana-a-a, yana liŋgu ga bunana ŋayi Guriknha wäŋaŋura, 3ga ŋunhalayi ŋayi nhinananydja ḻurrkun' ŋaḻindi. Ŋuliŋurunydja ŋayi bini marrtjinya roŋiyinya Djiriyalili wäŋalili mitjiyayu buḏapthuna, ga yana ŋayi ŋäkula yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walalanydja yukurrana Djuwstja yolŋu walala ŋayan'-dharrana warray nhanŋu mulkanharawuna, bala ŋayi roŋiyinanydja marrtjina wiripukurruna gali'kurrunydja, ŋuliwitjarrana Matjataniyakurruna bala. 4Ga walala ŋunhi wiripu-guḻkuny'tja malthurrunayi yukurrana nhanŋu Bolwu, dhuwala walala gam' yäku, Djopata gäthu'mirriŋu Berruwu, ŋurukuy Beriyawuy wäŋawuy, ga wiripunydja Yarataka ga Djikunda, dhuwalayinydja maṉḏanha märrmany'tja ga Dhatjalunikawuy, ga Gäyatjtja ga Dopiwuy, ga Dimithi, ga maṉḏa Ditjika ga Dopamatjtja, dhuwalayinydja maṉḏanha märrma'yi ga Yaytjawuy wäŋawuy. 5Walalanydja dhuwalayinydja walala yäku yolŋu'-yulŋu marrtjina yukurrana ŋurruŋu, ga galkurrunanydja walala yukurrana ŋunhalana Dhurawatjnha wäŋaŋura. 6Ga ŋanapurrunydja nhinana yukurrana ga ŋunhala bäyma Bilipay wäŋaŋura ḻurrkun' ḏaykun, ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋunhi ŋanapurru dhawar'maraŋala buŋgul ŋunhiliyi, yäku ŋunhi ‘Ruwaŋga'miriw Ŋatha Guyaŋinyaramirri’, ŋuliŋuruyinydja dhäŋuru ŋanapurru marrtji bala Dhurawatjlilina wäŋalili, bili ŋunhalayi walala ŋunhi wiripu-guḻkuny'tja ŋanapurruŋgu yukurrana galkurrunana. Bala nhinanydja ŋanapurru yukurra ŋunhalayi Dhurawatjtja märr-gurriri walalaŋgalanydja.

Bolyu marrtjina wärriku'na ḻakaraŋala yolŋu'-yulŋuwala Dhurawatjpuyŋuwala

7Yo, ŋulinyaramirriyu Djatati munhakunydja ŋanapurru ḻuŋ'maranhamirri yukurra, märr ŋanapurru yurru dämba bakmarama, ga guyaŋirri Djesunha ŋunhi ŋayi burakina. Yurru nhinanydja ŋanapurru yukurra ŋunhi yolŋunydja walala buṉbuŋuranydja biyapul wal'ŋu garrwar, ga ŋunhiliyi Bolyunydja yukurra waŋa yolŋu'-yulŋunha, weyinnha ŋayi yukurra ŋunhi dhäwuny'tja ḻakarama, yana liŋgu ga ḏämbu-ranguna, liŋgu ŋanapurruŋgu ŋunhi goḏarr'mirrinydja wiripuŋuyunydja ḏaykun marrtjinyarawuna.

8-9Ga ŋunhiliyi garrwar wal'ŋu buṉbuŋura ŋunhi walala yukurra ŋäma dhäwu' yolŋu'-yulŋuyu, waŋgany yolŋu yukurra nhina ḏarramu yawirriny' yäkunydja Yutika, yurru nhinanydja ŋayi yukurra ŋunhi windaŋurana yana, mäkiri'-witjundja ŋayi yukurra nhanŋu Bolwu. Yurru ŋayi ŋunhiyi ḏarramunydja marrtji yakurrthirrina, liŋgu ŋunhiliyi lanhdhirra marrtji nhära'-nhara guḻku', ga weyinnha ŋayi yukurra Bolyu dhäwuny'tja ḻakarama. Yo, nhinananydja ŋayi yukurrana ŋunhiyi ḏarramu ŋunhiliyi windaŋura, runhdhu'yurrunana nhinana bitjarrana liŋguna, yana liŋgu-u-u, ga yakurrthina ŋayi wirrki, bala ŋayi yupthurruna ŋulaŋuruyi garrwarŋurunydja ŋunhana-wala munatha'lili ŋoylilina. Ga dhunupana walala ŋunhi ŋulaŋuruyinydja yolŋu walala yarrupthurrunana gundupuŋala, bala dhunupana ŋanya ḻaw'maraŋalana, bala ŋayinydja ŋäthili warray rakunydhina liŋguna.

10Ga ŋunhi ŋayinydja Bolnydja yarrupthurruna dhuḏikurruna marrtjina bala, ga dharr-way ŋanya nhäŋalana, bala dhunupana ŋayi baḻapthurrunanydja nhanukala ŋurikalayinydja, bala gaḻummaraŋalana ŋunhiyi yawirriny'nhanydja ḏarramunha. Bala ŋayi waŋana Bol bitjarrana, “Yaka walala warwuyurranydja ga ŋäthinyamiyanydja. Walŋa ŋayi dhuwala,” bitjarra. Ga yuwalkthi ŋayi walŋanydja ŋunhiyi, ŋunhi ŋayi rakunygu galkina.

11Bala walala biyapul ŋuliŋuruyinydja dhäŋuru roŋi'-ruŋiyina balayi ŋunhimalayi liŋgu garrwarlili wal'ŋu wäŋalili, bala walala bakmaraŋala ŋunhiyi ŋathanydja, bala ḻukanana, guyaŋina yukurrana Garraynha Djesunhana. Bala ŋayi ŋunhi Bolyunydja yukurru ḻakaraŋalana walalambala bitjarrana liŋguna, yana liŋgu-u-u ga walu ŋayi walmana. Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja ŋunhi walu walmana, bala ŋayi gonha'yurrunana walalanha yolŋu'-yulŋunhanydja. 12Bala walala ŋuriŋiyi yolŋunydja walalay märraŋala garr'yurrunana ŋunhiyi ḏarramunhanydja walŋanhana, ŋayi marrtjina roŋiyina nhanukalay ŋayi wäŋalilina, ga wirrkina walala ŋoy-ŋamathinanydja dhikana, ŋoy-layyurrunana.

13Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋayi Bolyu waŋanana ŋanapurrunha bitjarra, “Nhumanydja yurru marrtji walala bala Watjulilina wäŋalili mitjiyayuna, ga ŋarrapinydja yurru marrtji ga balakurruna-wala ḻukuyuna, ga ŋunhalayina ŋarra nhumalaŋgu yurru bunanydja.” 14Bala ŋanapurrunydja marrtjina mitjiyayuna, ga ŋunhilina wäŋaŋura Watjuna ŋanapurru galkurruna yukurrana-a-a, yana liŋgu ga bunana ŋayi Bol. Ŋayinydja ŋunhalayina wapthurruna Bolnydja mitjiyalili, bala ŋanapurru marrtjinana yukurrana mitjiyayuna, yana liŋgu-u-u, ga Mitalinnha wäŋaŋura dhawaṯthurruna. 15Ŋuliŋuruyinydja ŋanapurru marrtjina yukurrana-a-a, yana liŋgu ga mulkana ŋanapurru wäŋa Giyutj yäku wiripuŋuyuna ḏaykun'thu. Bitjarrana liŋgu bala ŋanapurru yukurrana marrtji'-marrtjinanydja, ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru ga Djamutjnha mulkana wäŋa, ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru mulkana Militana yäku wäŋa. 16Yo, marrtjinydja ŋanapurru ga djuḻkmarama Yipatjatjtja wäŋa, liŋgu ŋayi Bolnydja waŋana bitjarra, “Yakana ŋilimurru yurru gulyun ŋunhala Yipatjatjtja wäŋaŋura, liŋgu yaka ŋilimurru yukurra yurru weyin nhina dhiyalanydja Yaytjanydja. Ŋarranydja dhuwala ḏukṯuk ŋilimurru yurru marrtji bala Djurutjalamlili waḏutja, märr ŋilimurru yurru bunanydja ḏaykun'thu Bandikutjmirriyuna,” bitjarra ŋayi ḻakaraŋalanydja Bolyu.

Bolwuŋu guwarrwuynha dhäruk djäkamirriwu yolŋu'-yulŋuwu

17Yo, bunana ŋanapurru Militanha wäŋaŋuranydja, bala ŋayi Bolyunydja djuy'yurruna ŋulaŋuruyinydja dhäwu'mirrinhana yolŋunha bala Yipatjatjlilinydja ŋuriki djäkamirriwunydja yolŋuwu walalaŋgu, ŋunhi walala yukurra djäka goŋ-nherraṉmirri Garraywalaŋumirriwu yolŋu'-yulŋuwu, bitjarrana ŋayi ŋunhiyi dhäruktja djuy'yunmina gam', “Go marrtjiya lili dhipala Militalili wäŋalili, ga dhiyalana ŋarra yurru nhämanydja nhumalanha.” 18Ga dhunupana ŋunhiyi yolŋu walala marrtjinana yana balayi, withiyarana ŋanya, bala ŋayi Bol waŋananydja walalanha bitjarrana, “Nhuma marŋgi ŋarrakunydja ŋunhi nhaltjarra ŋarra yukurrana nhinana nhumalaŋgala, beŋuru liŋgu ŋunhi ŋarra ŋäthili marrtjina lili Yaytjalili. 19Bitjana liŋgu ŋarra ŋuli ŋarranhawuy ŋarra nyilŋ'maranhaminya yulŋunydja, djämanydja ŋarra ŋuli Garraywu ŋoy-milkarrimirriyu. Bitjana liŋgu ŋarra ŋuli djäma yukurranha marimirrikurrunydja, liŋgu Djuwstja yolŋu walala ŋarraku yukurranha ŋayan'-dharranha ŋuli. 20Yurru yaka ŋarra ŋunhi ḏaḏawyurrunanydja ŋuliŋuruyi djämaŋurunydja; bitjana liŋgu ŋarra ŋuli ḻakaranhanydja yukurranha warraŋulkunha yana nhumalaŋgu, warrpam'thuna yana, yakana ŋarra ŋula djuḻuḻ'maraŋalanydja waŋgany nhumalaŋgala, yana ŋarra ŋuli yolŋu'-yulŋunhanydja yukurranha guŋga'yunayi, marŋgikunha walalanha yukurranha walalaŋgalayŋuŋura wäŋaŋura malaŋuŋura, ga ŋunhala warraŋul wal'ŋu milma yolŋu'-yulŋuwala. 21Bitjana liŋgu ŋarra ŋuli ḻakaranha ŋanya Djesunha bukmakku yana yolŋu'-yulŋuwu, Djuwsku yolŋu'-yulŋuwu ga mulku'-mulkuruwuna ŋunha, waŋanhanydja ŋarra ŋuli raypirri'yunanydja waŋgany-manapana yana walalanha bukmakkunha, märr walala yurru bilyun walalaŋgala yätjŋurunydja, bala märr-nherraṉmirri ŋilimurruŋgalayŋuwala wal'ŋu yuwalkkalana yana Garraywala, Djesuwalanydja.

22“Ga dhuwalanydja yukurra Godku Garrkuḻuktja Birrimbirr waŋa ŋarrakala, djuy'yunna ŋarranha djunamana Djurutjalamlilina, bala ŋarra yurru dhäruktja yana dhuwala ŋanya märramana. Yakana ŋarra marŋgi nhaltjan yurru ŋarraku ŋunhala Djurutjalamdja, 23yurru birrka'mirriŋura wäŋaŋura ŋunhi ŋarra ŋuli marrtji yukurra, ŋayinydja ŋuli Garrkuḻukthunydja Birrimbirryu ḻakarama ŋarraku, marinydja ŋorra yukurra nhuŋu, bitjan. Yo, galki walala yurru ŋarranha galkaṉ ḻoḻulilina, ga ŋayaŋu-yätjkumana dhikana ŋarranha. Ŋayi Garrkuḻukthunydja Birrimbirryu Godkalanydja ŋuli ḻakarama warray ŋarraku ŋäthili yana, yurru ŋarra yurru marrtji yana ŋunhimalayi. 24Yaka ŋarra yukurra guyaŋinyaramirri ŋarranhawuynydja ŋarra, nhaltjan ŋarra yurru ŋarranhawuynha ŋarra walŋakunharamirri. Waŋganyguna yana ŋarra ḏukṯuktja, ŋurikina ŋunhi ŋarra yurru djämana dhuwalayi dhawar'marama, ŋunhi ŋayi Garrayyu Djesuyu ŋarraku wekaŋala dhuwalayi djäma; ŋayina ŋarranhanydja djuy'yurruna ḻakaranharawu nhanukalaŋuwu dhäwu'wunydja, ŋunhi ŋayi Godtja yukurra märr-ŋamathirri yolŋu'-yulŋuwu. Ga mukthun yana ḻakarama ŋarra yukurra yurru dhuwalayi yulŋunydja dhäwuny'tja, yana liŋgu ga buku ŋarra yurru ŋayathama.

25“Yo, ŋarra ŋuli yukurranha ḻiw'maranha yana ḻakaranhanydja marrtjinya Godkunydja Rom, yurru ŋarra marŋginydja dhiyaku, ŋunhi nhuma yolthu walalay yurru yakana nhäma ŋarranha biyapulnydja. 26Ga dhuwalana ŋarra nhumalaŋgu yukurra ḻakarama gäthuranydja. Ŋuli nhe ŋula yol waŋgany winya'yunaranydja, ganaŋ'thun yukurra Garraywala Djesuwala, ŋunhiyinydja nhuŋuwaynha ŋurru, yakana ŋarraku. 27Liŋgu ŋarranydja ḻakaraŋala yukurrana nhumalaŋgu warraŋulkuŋala yana wal'ŋu dhika; warrpam'thurruna ŋarra yukurrana ḻakaraŋalanydja Godku romdja nhumalaŋgu. Yakana ŋarra ŋula waŋgany djuḻuḻ'maraŋalanydja nhumalaŋgalaŋuŋuru.

28“Djäka nhumalaŋguway nhuma, ga biyakayina djäka Gunhu'walaŋunydja yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi ŋayi Walŋamirriyu Birrimbirryu nherrara dharraylili nhumalaŋgalana walalanha; nhuma yurru djäkanydja ŋamathaŋa yana wal'ŋu, biyaka bitjan ŋuli wäyin-djäkamirri yolŋu djäka wäyingu malaŋuwu nhanukalayŋu ŋayi, liŋgu ŋayipi Gunhu'yu walalanha nhanŋuwayliliyaŋalanydja märraŋala ŋuliyina nhanukalayŋuwala Gäthu'mirriŋuwalana burakinyarakurru. 29Yo, marŋgi ŋarra yulŋunydja, ŋunhi ŋarra yurru gonha'yundja dhuwala nhumalanha, yolŋunydja walala nhumalaŋgu yurru buna, bala dhäwu' ḻakarama wiripuna; walala yurru marrtji barrku'-barrkuwatjkunharawu ŋuriki yolŋuwu walalaŋgu ŋunhi nhumalaŋgala walala djäkaŋura, bitjan yana liŋgu bitjan ŋuli wakinŋuyu wuŋgandhu malaŋuyu marrtji, bala bumana ŋuli balaka'yunmaramana wäyinnhanydja malanha. 30Ga ŋuliŋuru nhumalaŋgala miṯtjiŋuru yolŋu walala yurru gaŋgathirri, bala ḻakarama bothinyaramirrina dhäwu', ŋunhiyinydja bitjan gatjpal'marama yurru Garraywalaŋumirrinhana yolŋunha walalanha, ŋurru-warryun walalaŋgalaŋuwuna walala malthunarawu. 31Yo, nhuma djäkamirri walala yolŋu'-yulŋu nhäŋa yukirriya, ga djäka nhokalaŋu malawu ŋamathaŋa yana. Guyaŋiya yukirriya ŋarranhanydja, ŋunhi ŋarra yukurrana nhumalanha marŋgikuŋala ga raypirri'yurruna walupuy ga munhaku, ŋoy-milkarrimirriyu dhika yana; ḻurrkun' dhuŋgarranydja ŋarra yukurrana ŋupara marŋgikuŋalanydja nhumalanha waŋga'-waŋganynha.

32“Ga dhiyaŋunydja-wala ŋarra nhumalanha goŋlili nherrara Gunhu'wala Godkalana, nhanukalana djäkalili. Marŋgithiya yulŋunydja dhärukkunydja nhanukalaŋuwu ŋunhi yukurra ḻakarama Godnha, ŋunhi nhaltjan ŋayi yukurra märr-ŋamathirri nhumalaŋgu, ga gäma nhumalanha ḻatju'kuma dhika. Dhiyaŋuyinydja dhärukthu ŋayi yurru nhumalanha marrtji ŋuthanmaramana ḻatju'kumana bitjanna bala wal'ŋu bala ŋayi yurru Godthunydja wekamana nhumalaŋgu ŋunhiyinydja nhä malanha ŋamakurru', ŋunhi ŋayi yukurra ŋayathama ŋurikinydja walalaŋgu ŋunhi ŋilimurru nhanŋuway yolŋu walala, ŋayaŋu-dhunupawunydja ganaŋ'thunarawuywunydja walalaŋgu.

33“Ŋunhi ŋarra ŋäthilinydja nhumalaŋgala dhiyala, yaka ŋarra nhumalanha yukurrana ŋäŋ'thurruna rrupiyawunydja, girri'wunydja ŋula nhäkunydja. 34Nhumanydja marŋgi muka ŋarraku, ŋunhi ŋarra ŋuli djämanydja goŋdhu ŋarrakiyingala ŋarra, märr maḻŋ'maranhana ŋarra ŋuli nhä malanha ŋarrakuway ŋarra ŋuriŋiyi ŋarrakalay ŋarra yana djämayu. 35Nhuma nhäŋala nhumapi maŋutjiyu ŋarranhanydja, ŋunhi ŋarra ŋuli djäma wirrki wal'ŋu yana, ga ŋuriŋiyinydja ŋarra nhumalanha yukurrana marŋgikuŋala, märr nhuma yurru bitjandhiyi djäma wirrkina, ga guŋga'yun ŋunhi wiripuŋunhanydja yolŋunha ŋunhi ŋayi ganydjarrmiriw, ga gumurrtjararrk ŋunhi. Ŋilimurru guyaŋirri dhäruk ŋunhinydja ŋunhi Garraynha Djesunha waŋa yukurra bitjan ḻakarama, ‘Ŋunhi nhe ŋuli märramanydja ŋula nhä, ŋunhiyinydja ŋamakurru warray, yurru ŋayaŋu-djulŋithirri wirrkinydja nhe yurru ŋuriŋiyina ŋunhi nhe yurru wekama yukurra ŋula yolku yolŋuwu.’”

36Bitjarrayina ŋayi Bolyu dhäruk wekaŋala dhawar'yunmaraŋalanydja walalaŋgu, bala ŋayi ṉepaḻ'-nyilŋ'thurrunanydja walalaŋgala bukmakkalana, bala bukumirriyaŋalana yukurrana walalaŋgu. 37Bala walala yukurrana mulkanana gaḻummaraŋalana ŋanya Bolnha, märr-ŋamathinana yukurrana nhanŋu, ŋäthinyaminana manapara, ŋunhi ŋayi yurru marrtji gupaḏalnha-wala yana. 38Wirrkina walala ŋayaŋu-warwumirriyinanydja, bili ŋayi Bolyu walalambala ḻakaraŋala ŋäthili, ŋunhi walala ŋanya yurru yakana nhäma biyapulnydja. Bala walala malthurrunana marrtjina nhanbala Bolwanydja, yana liŋgu ga wapthurruna ŋayi mitjiyalili, bala marrtjinana.