gnnNTOTPO

Acts 5

Dhuway'manydji rakunydhina bili maṉḏa bothina Garrkuḻuknha Birrimbirrnha

1-2Ga waŋgany ŋunhiliyi ḏarramu malaŋura Garraywalaŋumirriwala walalaŋgala yäku Yananaya, ga miyalktja nhanŋu Djapara yäku, maṉḏa yukurrana ŋayathaŋala wäŋa maṉḏakuway, bala maṉḏa wekaŋalana ŋunhiyi wäŋanhanydja, rrupiyawuna djalim märranharawu. Yo, märraŋalanydja maṉḏa rrupiyana ŋurikiyi, bala maṉḏa waŋanhamina bitjanmina, “Way, wiripunydja ŋali yurru wekama bala, ga wiripunydja ŋali yurru dhuḏi'yunmaramana ŋitjalaŋguwaynha ŋali ŋi'.” Bala maṉḏa gulk-gulkthurruna warray yulŋunydja, bala ŋayi Yananayayunydja gäŋala waŋganynha miṯtji balanydja ŋunha bo'puyŋuwalanydja walalaŋgala, bala waŋana bitjarrana, “Ŋay', dhuwalana yulŋunydja rrupiyanydja, ŋilinyu yukurra dhuwala wekama bukmaknha yana, ŋunhi ŋilinyu märraŋalanydja ŋurukuynydja ŋunhi wäŋawuynydja, ŋunhi ŋarra wekaŋala djalim,” bitjarrana ŋayi ŋunhi waŋananydja, bothinana ḻakaraŋalanydja.

3Bala ŋayinydja dhunupana ŋanya waŋana Betayunydja bitjarra, “Yananaya, nhäku nhe ḻapmaraŋala ŋayaŋu nhuŋuway Mokuywunydja, märr nhe bitjarrayinydja ḻakaraŋala bothina ŋurikalana Gunhu'wala Garrkuḻukkalana wal'ŋu Birrimbirrwala. Yaka bukmak dhuwalayinydja nhe märraŋala ŋurikiyyi wäŋawuy, liŋgu nhe dhuḏi'yunmaraŋalana nhuŋuwaynha nhe guḻk-guḻkthurruna rrupiyanydja. 4Ŋunhiyinydja wäŋa nhuŋuway warray, ga rrupiyanydja nhe ŋurikiy märraŋala nhuŋuway ŋunhiyinydja. Nhäkuna nhe djarrpi'kuŋalanydja guyaŋina, bala bothinana ḻakaraŋala? Dhuwalanydja nhe bothina yakana ŋula yolŋunha; ŋanyana nhe ŋunhi bothinanydja ḻakaraŋala Godnhana,” bitjarra. 5Ŋäkulanydja ŋayi Yananayayunydja, bala dhunupana-wala ŋayi galkina munatha'lilina, bala rakunydhinana. Ga walalanydja ŋunhi ŋänharapuyŋunydja yolŋu'-yulŋu wirrkina wal'ŋu barrarina ŋurikiyi. 6Bala walala ŋunhi yawirriny'tja marrtjina, bala garrpi'-garrpirana rumbalnydja ŋanya ŋunhi ḏarramunha, bala gäŋala djunamana molulilina.

7Ga yaka weyindja, bala ŋayi miyalktja nhanŋu ŋurikiyi ḏarramuwu bunanana, yurru yaka ŋayi marŋgi ŋurikiyi dhuway'mirriŋuwunydja nhanukalayŋuwu ŋayi. 8Bala ŋayi Betayunydja ŋanya dhä-wirrka'yurrunana ŋunhiyi miyalknha bitjarra, “Way, ŋunhayi rrupiyanydja nhuma maṉḏa wekaŋala, nhä ŋunhiyi yulŋunydja?... bukmak muka yana nhuma märraŋala ŋurukuy wäŋawuy?... ŋunhayi miṯtji bili?”

Bala ŋayinydja ŋuriŋi miyalkthu buku-wakmaraŋala balanydja, bothinana ḻakaraŋalanydja bitjarrana, “Ŋe, bukmaknha ŋunhiyinydja,” bitjarra.

9Bala ŋayi Betayu dhä-wirrka'yurruna bitjarrana ŋanya. “Nhäku nhuma maṉḏa ŋunhi nherrara gatjarr'yunarawu Garrkuḻukkunydja wal'ŋu Birrimbirrwu Garraywu. Dhuway'mirriŋunydja nhuŋu rakunynha liŋguna, ga ŋunhinydja yawirriny'tja ŋunhi walala gäŋala ŋanya molulili, roŋiyinana walala dhuwalana ŋulaŋuruyi, bala walala yurru nhunana gäma balayi ŋunhimalayi molulili,” bitjarra.

10Bala dhunupana yana ŋayi ŋunhiyi miyalktja galkina rakunydhinana-wala yanana, nhanukala ḻukulilina Betawala. Bala walala yawirriny'tja gärrinana yukurrana, nhäŋala ŋanyanydja miyalknhanydja, rakunynhana ŋayi yukurrana ŋorrana, bala walala ŋanyanydja dhawaṯmaraŋala gäŋala marrtjina bala, bala dholkuŋalanydja maṉḏanha, dhuway'mirriŋunha manapanna. 11Ga bukmaknha walalanydja Garraywalaŋumirrinydja walala ga wiripu-guḻku', ŋunhi walala ŋäkula yukurrana, wirrkina walala wal'ŋu dhika barrarinanydja manapara.

Guḻku' yolŋu walala yukurrana ḏukthurruna ŋurikala Garraywalaŋumirriwala walalaŋgala

12Ga bitjarrana bili yukurrana maḻŋ'thurrunanydja guḻku'na ganydjarrmirrinydja wal'ŋu dhikanydja rom, ŋuliwitjarrayi bo'puyŋuwalanydja walalaŋgala Garraywalaŋumirriwala, ṉirryunaramirrina ga ḻatju'na dhikana rom. Ga bukmak ŋunhi nhämunha' Garraywalaŋumirri walala yukurrana nhinananydja waŋganynha mala; bitjarrana bili walala ŋuli ḻuŋ'maranhaminyanydja yukurranha ŋunhimalayinydja Gunhu'walanydja Buṉbulili, ŋunhimalayi gali'lili yäkulili Djalamangala Gali'lili. 13Wiripu-guḻkuny'tja yolŋu walala borrk ŋuli barrarinya dhambay-manapanminyarawu walalaŋala, yurru bukmakthunydja yolŋuyu walalay yukurrana ḻatju'-ḻakaraŋalana nhäŋala ŋunhinhayinydja Garraywalaŋumirrinhanydja walalanha. 14Ga bitjarra warray liŋgu wiripu-guḻkuny'tja yolŋu walala yukurrana märr-yuwalkthina Garraywala, bala walala dhunupana yana waŋgany-manapanminana ŋunhimalayi malalili, guḻku'na dhikana yolŋu walala, ḏarramuwurru ga dhäykawurru.

15Ga bitjarrana liŋguna Garrayyunydja yukurrana djämana mirithirrina ḻatju'na dhikana rom ŋuliwitjarrayinydja Garraywalaŋumirriwalanydja walalaŋgala, ga yolŋuyu walalay yukurranha ŋuli gänha rerrimirrinha walalanha mindhalamirrina, bala yorrkunhana marrtjinya ŋuli walalanha dhukarrlilina, märr ŋayi yurru nhanŋu Betawu gurrŋan ŋunhi, wuŋiḻi ŋayi marrtji ŋal'yu-ŋal'yun rerrimirriwala walalaŋgala ŋurikala, ŋunhi ŋayi yukurra yurru marrtji ŋuliwitjan dhukarrkurru Beta. 16Ga wiripu-guḻkuny'tja yolŋu walala ŋunhi walala yukurranha ŋuli nhinanha ŋunhiliyi galki wäŋaŋura ḻiw'maranha Djurutjalam, guḻku'yuna walala marrtjina gäŋalanydja rerrimirrinhanydja walalanha ga wiripunha yolŋunha ŋunhi mokuywalaŋumirrinha birrimbirrmirrinha walalanha; gäŋalana walala yukurrana balayina ŋurikalayina walalaŋgala Garraywalaŋumirriwalana yolŋu'-yulŋuwala, bala walala yukurrana ŋunhi rerrimirrinydja walala ḏukthurrunana, bukmaknha yanana.

Ŋaḻapaḻmirriyu wal'ŋu ŋayaŋu-yätjkuŋala bumara Garraywu bo'puyŋunha walalanha

17Bala walala ŋunhi ŋaḻapaḻmirriyu yolŋu'-yulŋuyu mel-ḏi'yurrunana ŋunhiyi Garraywalaŋumirrinhanydja walalanha, ŋuriŋi Ḻiya-ŋärra'mirriyunydja yolŋuyu, ga nhanukala malthunaramirriyu walalay, ga ŋuriŋi ŋurrukthu ŋunhi walala yäku Djatutji, bukmakthuna walala dhiyaŋuyi walalay dhika mel-ḏi'yurrunanydja walalanha mirithinana yana. 18Bala walala mulkanana ŋunhiyi bo'puyŋunhanydja Garraywunydja walalanha, bala galkarana marrtjina ŋunhimala ḻoḻulilina.

19Nhinananydja walala yukurrana ŋunhili ḻoḻuŋurana, yana liŋgu-u-u ga buku-ranguna, ga ŋulinyaramirriyunydjayi ŋayi maḻŋ'thurruna walalaŋgu dhäwu'mirrina, ŋurikiynydja djiwarr'wuynydja yolŋu, ga dhunupa ŋayi ŋuriŋiyi yolŋuyu ḻapthunmaraŋalana dhänydja ŋunhi ḻoḻunydja, bala dhawaṯmaraŋalanydja ŋayipina goŋdhuna walalanha ŋunhiyi bo'puyŋunhanydja. Bala ŋayi walalaŋgu waŋana bitjarrana, 20“Gatjuy, dhuwala nhuma yurru marrtji dhipuŋurunydja bala ŋunhawalana, Godkalana Buṉbulili. Dhärriya walala ŋunhiliyinydja ga ḻakaraŋana yukirriya yolŋu'-yulŋuwa ŋurupa, marŋgikuŋana walalanha dhuwalayina dhäruk walŋamirrina warrpam'thurra yana.” 21Yo, ŋuriŋiyi walalay bo'puyŋuyunydja ŋäkula dhäruktja, ga djaḏaw'yunarayuna, bala walala marrtjinana, bala djuḏupthurrunana ŋunhimalayi buṉbulili Godkalana. Ga dhunupana walala yana yukurrana ḻakaraŋalana ŋunhiyi yulŋunydja, marŋgikuŋalana yolŋu'-yulŋunhana guḻku'nhana.

Ga ŋulinyaramirriyuyi djaḏaw'yunaramirriyu goḏarr'mirrinydja, bala walala yukurrana ŋunhi Ḻiya-ŋärra'mirri yolŋu ga nhanŋu miṯtjinydja, ga wiripu-guḻku' yolŋu'-yulŋu Djuws bäpurru ŋaḻapaḻmirri, waŋgany-manapanminana walala yukurrana ḻuŋ'maranhaminana, bala walala waŋana bitjarrana, “Gatjuy marrtjiyana nhuma yurru balayina ḻoḻulilina ya', ga wapmaraŋa märra'-marraŋa ŋunhiyi bo'puyŋunhana walalanha, ga lilina gäŋa ŋanapurruŋgalana. Ŋanapurru yurru walalanha dhä-wirrka'yun,” bitjarra walala waŋananydja.

22Bala walala marrtjinana-wala, mulkana ŋunhiyi wäŋa ḻoḻunydja, ga maḻŋ'maraŋalanydja bäyŋu warray. Bala walala roŋiyina martjmartjurruna ŋunhiyi yolŋu'-yulŋunydja, ga ḻakaraŋala walalambala bitjarrana, 23“Way, yakana dhuwala walala ŋunhalaminydja ḻoḻuŋuranydja, dhika winya'-winyayurrunana walala. Yo, dhänydja ŋunhi warrpam yana dhaḻ'-dhaḻ warray, ḏälmirri warray yukurrana djingaryurruna, ga ŋunhi djäkamirrinydja walala djingaryurruna dhika ḻatju'kuŋala warray. Ga ŋunhi ŋanapurru gulŋiyina bala djinawa'lilinydja, ga yakana ŋanapurru ŋunhalayi maḻŋ'maraŋalanydja ŋula yolnha yolŋunha.”

24Bala ŋayinydja ŋunhi buŋgawanydja ŋuriki walalaŋgu ŋunhi walala djäkamirri ŋurikiyi Buṉbuwu, ga walala ŋunhi ŋurru'-ŋurruŋu wal'ŋu ḏalkarra'mirri walala ṉirryurrunana bitjarrana wirrkina wal'ŋu, bala waŋana bitjanminana marrtjina, “Nhaltjanna dhika walala yulŋunydja? Nhaltjanna yurru dhika dhiyakuyinydja?... nhäna maḻŋ'thun?” bitjarra.

25Bala ŋayinydja waŋganydja yolŋu beŋuruyi marrtjina, bala ḻakaraŋala bitjarrana, “Way, ŋunhiyinydja walala yolŋu'-yulŋu, ŋunhi nhuma yawungu galkaṉa walalanha ḻoḻulili, ŋunhana walala ya', Godkalana Buṉbuŋura, ḻakarama yukurra marŋgikuma yolŋu'-yulŋunhana.”

26Bala ŋunhi buŋgawanydjä djäkamirriwu ŋuriki yolŋu'-yulŋuwu ga miṯtji nhanŋu marrtjina balayina, bala märra'-marraŋalana ŋunhiyinydja bo'puyŋunhanydja yukurrana, baṯ-gay mulka'-mulkanana, wap-lili roŋiyinyamaraŋalana walalanha ŋurikala ŋurru'-ŋurruŋuwalana yolŋu'-yulŋuwala, yurru walala gäŋalanydja walalanha garr'yurrunanydja, gurrum'thurruna yana, liŋgu walala ŋunhiyi beyaṉiyina ŋuriki yolŋu'-yulŋuwu wiripu-guḻku'wu, walala ŋuli bäynha walalanha baymatthurru guṉḏayuna.

27Yo, ŋuriŋi walalay miriŋuyu gäŋalana walalanha yukurrana ŋunhiyi bo'puyŋunhanydja ŋurikalayina ŋaḻapaḻmirriwalana walalaŋgala, bala ŋayinydja yukurrana ŋuriŋiyi Ḻiya-ŋärra'mirriyunydja yolŋuyu dhä-wirrka'yurrunana walalanha, ga waŋana ŋayi bitjarrana, 28“Liŋgu muka ŋanapurru nhumalaŋgu ḻakaraŋalanydja ŋäthili muka, nhuma yurru yaka ḻakarama ŋunhiyinhanydja ḏarramunha yäkunha. Yurru nhumanydja yaka warray ŋanapurrunha dhäruk märraŋala, ḻakaraŋalanydja nhuma yukurrana birrŋ'maraŋala dhuwalayi dhäwu' Djurutjalamlilinydja wäŋalili ḻiw'maraŋala; bukmakthuna birrka'mirriyuna ŋäkulanydja dhuwalayi, ga nhuma yukurra ŋurrulili nherraṉ ŋanapurrunhana, yanapi ŋanapurru ŋunhiyinydja yolŋunha buŋu murrkay'kuŋu.”

29Bala ŋunhinydja walala Betanydja ga wiripu-guḻkuny'tja bo'puyŋunydja walala waŋana bitjarrana, “Ŋanapurrunydja yurru dhäruk märrama yukurra ŋanyapinyaynha waŋganynhana yana Godnhana, yakana ŋula yolŋu'-yulŋunha. 30Godthunydja ŋayipi gaŋgathinyamirriyaŋala Djesunhanydja beŋuru rakunyŋurunydja, ŋuriŋi bili Godthu ŋunhi ŋayi God Waŋarr ŋanapurruŋgalaŋuwu märi'muwu walalaŋgu. Ga dhäŋuru ŋuliŋuru ŋunhi nhuma Djesunha bumara dharpaliliyaŋala, Godthunydja ŋanya walŋathinyamirriyaŋala rakunyŋuru, 31bala märraŋalanydja ŋanya ŋayi, ga nherraranydja ŋunha djiwarr'lilina nhanukalaynha ŋayi gali'ŋura. Ga ŋunhayina ŋayi yukurra nhinanydja Ŋurruŋuna ga Walŋakunharamirrina ŋayi wal'ŋu, märr yurru yolŋu walala Yitjuralpuyŋunydja bilyunna yukurra walalaŋgalay walala yätjŋuru, bala ŋayipi yurru Godthu walalaŋgu yätjtja rom buwayakkumana, bäy-ḻakarama yurru, märr yurru walala yukurra nhinana walŋana. 32Ŋanapurrunydja dhuwalayi rom nhäŋala ŋanapurruŋgalay maŋutjiyu, ga dhuwalana ŋanapurru yukurra ḻakarama dhunupana, ŋanapurru ga Garrkuḻukthu ŋuriŋi Birrimbirryu, ŋuriŋiyi ŋunhi Godthu wekaŋala ŋurikina ŋunhi dhäruk-märranharamirriwu walalaŋgu.” Bitjarra ŋayi Betayu yukurrana ḻakaraŋalanydja.

33Ga walalanydja ŋunhi ŋaḻapaḻmirrinydja yolŋu'-yulŋu wirrkina dhika ŋoy-djingaryurruna dhiyaŋuyinydja dhärukthu, bala walala waŋananydja yukurrana bitjarrana, “Ŋilimurru yurru dhuwalanhanydja walalanha bumana ŋi, murrkay'kumana yurru,” bitjarrana.

34Ga waŋganydja yolŋu ŋunhilimiyi miṯtjiŋura, Gamaliyanydja yäku waŋana ḻatju'kuŋala dhika yana, wiripukuŋala, yurru ŋayi ŋunhiyi yolŋunydja Rom-dharraymirri ga marŋgikunhamirri ŋayi Romgu ŋunhiyinydjayi yolŋu, ga bukmakthuna yolŋuyu walalay yukurrana ŋanya ŋunhi ŋamakurru'-lakaraŋalanydja. Ga ŋunhiyi yolŋu Gamaliya yäku djingaryurruna, bala waŋananydja ŋayi bitjarrana, “Dhawaṯmaraŋana dhuwalanhanydja walalanha yolŋu'-yulŋunha ŋi', märr yurru ŋanapurru waŋanharamirri.” Bala walala dhawatmaraŋalana yukurrana ŋunhiyinydja walalanha, bo'puyŋunhanydja. 35Bala ŋayi ŋunhiyinydjayi yolŋu Gamaliyanydja waŋana bitjarrana walalaŋgu wiripu-guḻku'wunydja ŋaḻapaḻmirriwu, “Nhuma yolŋu walala ŋunhi Yitjuralpuyŋu, guyaŋiya walala. Bulnha ŋäthili galkurra, ga yaka walalanha buŋa waḏutja ga ŋula nhaltjarra. 36Märr-yawungu dhuwala märr-gandarrkurru, waŋgany yolŋu ḏarramu yäku Dotatj maḻŋ'thurruna, bala ŋayi yukurrana ḻakaranhaminanydja birrŋ'maranhamina ŋanyapinyay ŋayi, yanapi ŋayi bathalana wal'ŋu, dharrpalnha yolŋu, ga guḻku'na yolŋunydja walala yukurrana malthurruna nhanbala, ŋula nhämunha' 400-nha. Yurru ŋayi ŋunhiyi yolŋunydja burakina warray, ga miṯtjinydja nhanukala gundupuŋala barrkuwatjthinana, bala yolŋuyunydja walalay ŋanya meṉguŋalana. 37Ga yaka weyin ŋuliŋuruyi dhäŋuru, wiripuna yolŋu maḻŋ'thurruna, yäku Djudatjnha Galaliwuynha, ga ŋayinydja maḻŋ'thurruna ŋulinyaramirriyu ŋunhi ŋilimurru yukurrana bothurru ŋunhiyi yolŋunha walalanha miṯtji, ga walalanydja yukurrana guḻku'na yolŋunydja walala malthurruna ŋuripayina Djudatjpa yolŋuwa. Ga bitjarrayi liŋgu ŋayinydja ŋunhiyinydjayi yolŋu rakunydhina, ga nhanŋu malthunaramirri walala miṯtji ga bitjarrayi yana barrkuwatjthina yukurrana. 38“Ga dhuwalayi mak Djesunydja yäku yolŋu, balanyara yana liŋgu bitjan ŋunhiyi yolŋu maṉḏa märrma'. Yaka ŋilimurru yurru buma murrkay'kuma dhuwaliyi yolŋunha walalanha, malthunaramirrinha walalanha nhanŋu Djesuwu. Gonha'yurrana walalanha, liŋgu ŋuli walalaŋgu rom ga djäma yolŋuwuŋunydja ŋula nherraṉara, dhuwalayinydja yurru galki buwayakthirri, winya'yunna yurru, bala yurru meṉgumana bukmakthuna. 39Ga ŋuli dhuwalayi ŋulaŋurunydja Godkuŋunydja rom, ŋilimurrunydja yurru yakana djuḻkmarama dhuwaliyi yolŋu'-yulŋunha bo'puyŋunha nhanŋunydja. Ŋuli ŋilimurru yurru bumanydja walalanha, ŋilimurrunydja yurru mak maḻŋ'maranharamirri ŋilimurrunhawuynydja ŋilimurru, bitjan ŋilimurru yurru ŋunhiyinydjayi buma ŋanyana Godnhana. Gonha'yurrana walalanha dhipaliyina. Yakana dhuwalayinydja ŋamakurru, ŋilimurru yukurra yurru bunharamirri Godkalanydja.”

40Ga walala ŋunhi ŋaḻapaḻmirrinydja buŋgawamirrinydja yoraŋalana nhanŋu ŋunhi waŋganygunydja yolŋuwu dhärukku, “Yo, ŋamakurru'na dhuwalayinydja nhokuŋu guyaŋinyara,” bitjarrana.

Bala walala ŋunhiyinha walalanha bo'puyŋunhanydja balayi yukurrana galkara ŋunhimalayi buṉbulili, bala bartjunmaraŋalana walalanha yukurrana, ga waŋana walala biyapul ŋunhiyi walala ŋaḻapaḻmirri bitjarra, “Dhuwalanydja yakana nhuma yurru dhiyaŋunydja-wala yäku ḻakarama ŋanya Djesunha; yakana nhuma yurru biyapul ḻakarama yolŋu'-yulŋuwala Djesuwalaŋuwuy.” Bala walala djuy'yurrunana walalanha yukurrana dhawaṯmaraŋalana yänana.

41Ga ŋunhi walala dhawaṯthurruna yukurrana bo'puyŋunydja ŋunhi Garraywalaŋumirrinydja, walalanydja dhika goŋmirriyina warray galŋa, märr-yiŋgathina warray, bitjarra warray wal'ŋu, liŋgu ŋayinydja walalanha Djesuyunydja yukurrana märr-yuwalkthina warray ŋunhimalayi marililinydja. Dhiyakuyina märrwu bala walala marrtjinanydja dhika ŋayaŋu-djulŋithina warray, liŋgu walala yukurrana ŋunhi burakinanydja ga ŋayaŋu-wutthunaranydja märraŋala yäkuyu nhanukalana Djesuwalana yana.

42Ga bitjarrana liŋguna ŋuriŋiyi bo'puyŋuyunydja walalay marŋgikuŋala yukurrana ḻakaraŋala ŋunhili Godkala Buṉbuŋura, ga bitjanayi liŋgu walala ŋuli marrtjinya bala'lili ga bala'lili, ḻakaranha marrtjinya bitjana liŋgu bala, ḻakaranha ŋuli yukurranha yana Djesunhanydja, ŋunhi ŋayinydja Garray Walŋakunharamirri djuy'yunara Godkuŋu.