gnnNTOTPO

Acts 16

Dimithinydja dhambay-manapanmina maṉḏakala Bolwalana ga Djälatjkalana

1Yo, ḻiw'maraŋala yana maṉḏa yukurrana marrtjinanydja, Bol ga Djälatj ga-ga-ga-a-a, ga bunana maṉḏa Dopi wäŋaŋura ga biyapul Litjara. Ga ŋunhalayinydja wäŋaŋura yolŋu yukurrana nhinana, yuṯa ḏarramu yäku Dimithi, yurru ŋayi ŋunhi nhanukalaŋumirri yolŋunydja Garraywalaŋumirri. Yo, ŋänḏi'mirriŋunydja nhanŋu ŋurikiyi ḏarramuwu Djuw bäpurru, yurru ŋayi ŋunhi märr-yuwalkthinyaramirri Garraywu yulŋunydja, ga bäpa'mirriŋunydja nhanŋu Dimithiwu mulkuru yolŋu, Gurik bäpurru. 2Ga ŋunhiyi yolŋu walala ŋunhi märr-yuwalkthinyamirrinydja walala ŋuli bukmakthu yana waŋanha ŋanya ŋamakurru'-ḻakaranhanydja Dimithinha, 3ga ŋayinydja ŋunhi ḏukṯukthina Bolnydja, ŋayi yurru garr'yun Dimithinhana, märr ŋayi yurru maṉḏanha guŋga'yun yukurra. Bala Bolyunydja ŋanya ŋunhi Dimithinhanydja ḏarrtjalkkuŋalana mitthurruna, märr yurru yolŋuyu walalay yakana ŋanya ŋäma ŋuyulkthirrinydja, liŋgu walala Djuws yolŋu'-yulŋu marŋgi nhanukalaŋuwu bäpa'mirriŋuwunydja Dimithiwalaŋuwu, ŋunhi ŋayinydja ŋunhiyinydjayi bäpa'mirriŋunydja nhanŋu Gurik warray, yaka warray Djuw.

4Yo, ŋuliŋurunydja dhäŋuru walala marrtjinana yukurrana wäŋalili ga wäŋalili bitjarrana bala, ga birrka'mirriŋurana wäŋaŋuranydja walala marrtjina ḻakaraŋala ŋuripa Garraywalaŋumirriwanydja yolŋu'-yulŋuwa ŋunhiyi ḻurrkun'tja rom malanha, ŋunhi walala ŋuriŋi bo'puyŋuyu ga djäkamirriyu walalay nherrara ŋunhala Djurutjalam wäŋaŋura, ga ḻakaraŋalanydja walala yukurrana bitjarrana, “Mulkiya baṯ biyakana dhuwalayi ḻurrkun'nhanydja romnha, ga nhumanydja yurru nhina ŋamathamana,” bitjarra.

5Bala ŋunhi Garraywalaŋumirri miṯtji malanha wäŋaŋura ga wäŋaŋura yukurrana dhärrana wuṉḏaŋarrnha yana, ŋurikalana liŋgu Garraywalana romŋura, ga gurrarrthinanydja marrtjina bala biyapulnha miṯtjinydja, guḻku'yinana dhikana, liŋgu bitjana liŋgu walu-ŋupana yolŋu'-yulŋunydja ŋuli yukurranha bilyuna bala Garraywalanydja.

Godthu djuy'yurrunanydja ŋanya Bolnha budapthunarawunydja bala Matjataniyalilina

6Yo, ŋuliŋuruyinydja wäŋaŋuru walala yukurrana marrtji'-marrtjinana ŋuliwitjarrana Buritjiyakurruna wäŋakurru makarrkurru, ga Galatjiyakurru. Walala birrka'yurruna, walala bini marrtjinya bala muka Yaytjalili, yurru ŋayinydja ŋunhi Garrkuḻuktja Birrimbirr Godkunydja yaka'yurruna, yaka walala yurru ḻakarama yukurra Garraynha ŋunhala Yaytja. 7Bala walala yukurrana yana mukthurrunana bala marrtji'-marrtjinanydja, yana liŋgu-u-u ga bunana walala mulkana ŋunhiyi wäŋa Matjiyanydja, ga ŋuliŋuruyi walala bini marrtjinya bala Bithiniyalili wäŋalili, yurru ŋayinydja biyapul ŋuriŋi Garrkuḻukthu Birrimbirryu Djesuwala waŋana yaka'yurruna, ḏaḏawmaraŋala walalanha. 8Bala walala marrtjina ŋuliwitjarrana Matjiyakurruna wäŋakurru bala, yana liŋgu-u-u ga yarrupthurruna walala Dhurawatjnha yäkuŋura.

9Ga ŋulinyaramirriyunydja munhakunydja ŋayi Bolyu nhäŋala bukaway'ŋuranydja mali yolŋunhana, ŋayi maḻŋ'thurrunanydja ŋunhi nhanukala ŋunhiyi Matjataniyawuynha yolŋu, ga dhärrananydja ŋayi yukurrana gawaw'yurruna nhanŋu Bolwu. Yo, wäthurrunanydja ŋayi yukurrana ŋunhiyi bitjarra, “Go marrtjiya lili Matjataniyalili wäŋalili buḏapthurra; nhe yurru ŋanapurrunha dhiyala guŋga'yun yukurra.” 10Bitjarra ŋayi ŋunhiyi nhäŋala Bolyu wuŋiḻinydja, ga dhunupana ŋanapurrundja girri'-ŋamathinana marrtjinyarawuna yana bala buḏapthunarawuna balayina Matjataniyalilina wäŋalili, liŋgu dharaŋarana ŋanapurru yana ŋunhiyinydja ŋunhi ŋayipina yana Godthuna yukurrana ḻakaraŋala ŋanapurruŋgu buḏapthunarawunydja ŋurukuyi, ŋanapurru yurru marrtji balayi, ga ḻakarama ŋunhalayi walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu, birrŋ'marama dhäwu' yurru yukurra nhanukalaŋuwuy Garraywalaŋuwuy Djesuwalaŋuwuy.

11Bala dhunupana ŋanapurru marrtjinanydja buḏapthurrunana mitjiyayuna, bala ŋanapurru mulkana ŋunhinydja rununy'tja wäŋa Djamathatj yäku, ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru yukurra marrtji ŋulaŋuruyinydja bala-a-a-a, yana liŋgu ga mulka ŋanapurru Niyapulanha wäŋa. 12Yo, ŋunhimalayina dhawaṯthundja ŋanapurru, bala gonha'yunna mitjiyanydja ŋunhimalayina, bala marrtji ḏuwaṯthunna bala ḏiltjikurruna, yana liŋgu ga baṯ-gay Bilipaynha wäŋa, ŋaraka ŋunhina Matjataniyana. Yurru ŋurikiynydja wäŋaway yolŋu walala ŋunhi walala ŋuli yukurra nhina Bilipaynydja yäkuŋura yolŋu'-yulŋu Rawumbuyŋuna. Yo, nhina ŋanapurru yukurra ŋunhili märr-gurriri, 13bala Nhinanharamirriyunydja Waluyu ŋanapurru dhawa-yawaṯthun ŋuliŋuruyinydja wäŋaŋurunydja, bala ŋunhimalana galki mayaŋ'lilina wäŋalili, liŋgu ŋanapurru gatjpu'yun walalaŋgu Djuwsku yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi walala yurru ḻuŋ'maranhamirri ŋunhimalayinydja bukumirriyanharawu. Yurru ŋunhilinydja dhäykawurru warray yukurra ḻuŋ'maranhamirrinydja, bala ŋanapurru marrtji bala waŋgany-manapanmirrina walalaŋgala, bala ŋanapurru yukurra ḻakaramana walalaŋgu Garraynha Djesunhana. 14Waŋganydja ŋunhiliyi dhäyka yäkunydja Lidiya, Dhayatarawuy wäŋawuy, yurru ḻukunydja ŋayi ŋunhiyi dhäykanydja, liŋgu ŋayi ŋuli yukurra djalim girri' malanha ḻatju'mirri dhika mel-wiḏi'mirri wal'ŋu dhomala. Ŋunhiyi dhäyka ŋuli yukurranha buku-ŋal'yunanydja yuwalkkunha wal'ŋu Godkala, ga ŋunhi ŋayi yukurrana Bolyu ḻakaraŋalanydja walalambala, bala ŋayinydja Garrayyunydja ŋayaŋuna ŋanya ŋunhana ḻapmaraŋala, bala ŋayi dharaŋarana ŋäkulanydja ŋuriŋi miyalkthu, bala yana märr-yuwalkthinana ŋunhiyi dhäruknha. 15Bala ŋayi ŋunhiyi dhäyka ga gurruṯu'mirri walala nhanŋu ḻiya-lupthurrunana yukurrana. Bala ŋayi garr'yurrunanydja ŋanapurrunha bitjarrana, “Go bukmak nhuma yana dhuwala walala, marrtjiya bala ŋarrakala wäŋalili, ga ŋunhala nhuma yurru nhina yukurra ŋarrakala, ŋunhi nhumanydja ŋarrakala märr-yuwalkthirri yukurra, ŋunhi ŋarranydja dhuwala yuwalk märr-nherraṉmina Garraywala.” Ga bitjarrayina ŋayi ŋuriŋiyi dhäykayu waŋananydja ŋanapurrunha, nhanukiyingalaynha wäŋalili märraŋala, bala ŋanapurru nhinanana yukurrana ŋunhiliyina nhanukalaynha wäŋaŋura.

Ŋunhala Bilipaynydja wäŋaŋura walala ḻoḻulilina galkara Bolnha ga Djälatjnha

16Ga ŋunhilinydja wäŋaŋura Bilipaynydja nhinana yukurrana waŋgany dhäyka mokuywalaŋumirri birrimbirrmirri, yurru ŋunhiyi dhäykanydja bäyimbuy djämamirri ḏarramuwurruŋgu, ga guḻku'yuna ŋuli yolŋuyunydja walalay yukurranha bäyimdja ŋunhiyi ḏarramuwurrunhanydja, rrupiyanydja walalaŋgu wekanha, märr yurru ŋayi ŋuriŋiyi dhäykayu, yätjthunydja birrimbirryu ŋurikalayi dhäykawalanydja ḻakarama nhä yurru yalala maḻŋ'thun.

Waŋganymirrinydja ŋanapurru yukurra marrtji dhukarrkurru bala ŋunhimalayina wäŋalili bukumirriyanharawu, ga ŋunhi ŋanapurru yukurra wäŋgamanydja, dharr-way ŋunhiyina dhäykanhana ŋanapurru nhäma, 17ŋayi yukurra malthun waṉḏirri ŋanapurruŋgu, waŋanydja ŋayi marrtji yatjundja ŋunhi bitjanna, “Dhuwalanydja walala gay' ḏarramuwurru, djämamirri walala Godkuna, ŋurukuna ŋunhi ŋayi garrwarnha wal'ŋu. Walalana yurru dhiyaŋuyina walalay ḻakaramanydja nhumalaŋgu nhaltjan nhuma yurru walŋathirri.”

18Yo, bitjana liŋgu walu-ŋupana ŋayi ŋuli malthunanydja ŋanapurruŋgu ŋunhiyi dhäyka, waŋanha ŋuli yatjuna ŋunhi yana liŋgu dhäruk, bala ŋayi Bolnydja ŋunhi wirrkina dhika ŋoy-yätjthina, bala ŋayi bilyurrunanydja, bala waŋana ŋurikalayi yätjkalanydja birrimbirrwala bitjarra, “Yäkuyu Djesu-Christkala, ma' dhawaṯthurrana dhipuŋuruyi nhanukala.” Ga dhunupana ŋunhiyi yätjtja birrimbirr dhawaṯthurrunanydja, bala waṉḏinana yana.

19Ga walala ŋunhi buŋgawanydja walala ŋurikiyi dhäykawu wirrkina maḏakarritjthina, liŋgu yakana walala yurru biyapul rrupiyanydja märrama ŋurikiyi dhäykawalaŋuwuynydja djämawuy. Bala walala mulkanana maṉḏanha Bolnha ga Djälatjnhanydja, bala warryu'-warryurrunana nhinana bala, gäŋala ŋurikalana ŋurru'-ŋurruŋuwalana yolŋu'-yulŋuwala. Guḻku'na mirithirri miṯtji yolŋunydja walala yukurrana ḻuŋ'thurruna waŋgany-manapanmina nhänharawunydja walalaŋgu, 20Ga maṉḏa ŋunhiyinydja maṉḏa yukurrana dhärrana gumurrŋurana walalaŋgala ŋurikala ŋurru'-ŋurruŋuwalanydja, Rawumbuyŋuwalanydja wal'ŋu. Ga walalanydja ŋuriŋiyi dhäykawalanydja buŋgawayu walalay ḻakaraŋala bitjarrana. “Dhuwalanydja maṉḏa ḏarramu maṉḏa Djuws bäpurru, ga dhiyalana maṉḏa yukurra djäma mari, 21ḻakarama maṉḏa yukurra marŋgikuma wiripuŋuwuna dhukarrwu ga romgu, ŋunhina malanha rom ŋunhi yakana dhunupa ŋilimurruŋgunydja Rawumbuyŋuwunydja yolŋu'-yulŋuwu.”

22Bala walala yolŋu'-yulŋunydja ŋunhinydja bukmaktja waŋana yukurrana yatjurrunana dhika, waŋananydja yätj-ḻakaraŋalana maṉḏanha, ga bitjarrana liŋgu walala yukurrana bartjunmaraŋalanydja maṉḏanha, bumaranydja. Bala ŋuriŋi ŋurru'-ŋurruŋuyundja yolŋuyu walalay yupmaraŋala girri' warray maṉḏakala Bolwala ga Djälatjkala, bala waŋana djämamirriwalanydja walalaŋgala bitjarrana, “Ma' bartjunmaraŋana yukirriya maṉḏanha raki'yuna,” bitjarrana.

23Bala walala yukurrana bartjunmaraŋalanydja guḻku'mirrina dhika maṉḏanha, yana liŋgu-u-u ga gulaŋ waṉḏi'-waṉḏina maṉḏa ḏiltji, bala walala gäŋala bala ḻoḻulilina galkara. Bala walala waŋananydja ŋuriki ḻoḻu-djäkamirriwunydja bitjarrana, “Mulkiyanydja maṉḏanha ŋamathaŋa baṯ biyaka yana, märr yurru maṉḏa yaka winya'yun.” 24Bala ŋayi ŋuriŋiyi djäkamirriyunydja yolŋuyu nherrara maṉḏanha ŋunha djinawa'lilina wal'ŋu ṉapuŋga'lilina, bala yaṯana maṉḏanha ŋanya ga ŋanya ḏam'thurruna ḏälkuŋala wal'ŋu yana märrma'yu dharpayu maṉḏaŋuyu, bala ḏälkuŋalana dhaḻ'yurrunanydja wal'ŋu dhurrwaranydja.

25Ga munhaku ŋulinyaramirriyunydja, ŋunhiyi maṉḏa Bol ga Djälatj, ḏiltji-dhulku'mirrina maṉḏa nhinana yukurrana ḏapmaranharana, yurru maṉḏa ŋunhi wokthurruna warray yukurrana Godku, manikay warray miyamara yukurrana yulŋunydja, bukumirriyaŋala warray manapara, ga wiripu-guḻku'yunydja ŋunhiliyi ḻoḻuŋura djinawa maṉḏanha yukurrana ŋäkula ŋunhimalayi. Yo, wokthurrunanydja maṉḏa yukurrana ŋunhi Godkunydja wirrki warray, 26ga buku-ranguna dhikana wal'ŋu, bala ŋayi wäŋanydja ŋunhi marryurrunana wirrkina, ga ŋunhiyi wäŋa ḻoḻu warrpam'nha marr-marryurrunana, ga dhunupana ŋunhiliyi dhänydja ḻoḻuŋura marrtjina ḻapḻapthurrunana, ga djimuku walalaŋgala bukmakkala yana ḻukuŋuru ga goŋŋuru marrtjina ḻarryurrunana.

27Bala ŋayi ŋunhiyi ḻoḻu-djäkamirrinydja yolŋu dhunupana gaŋgathinana, bala waṉḏinana yana, dharr-nhäŋala ŋunhiyi ḻoḻunydja ḻapḻapthunarana dhänydja malanha warrpam'thunarana, ga ŋayi guyaŋina ŋuriŋiyi yanapi ŋunhiyi yolŋunydja walala ŋuliŋuruyi waṉḏinya winya'-winyayunana. Ga dhunupana ŋayi djawarr'yurruna mandjawaktja, ŋayi bini dharpunhaminyana ŋanyapinyaynha ŋayi. 28Bala ŋayinydja yatjurruna warray Bolnydja bitjarrana, “Way, yaka dharpunhamiya nhunapinyay nhe. Dhuwala ŋanapurru bukmak nhina yukurra. Yaka dhuwala waŋgany yolŋu ŋula waṉḏina winya'yurrunanydja.”

29Bala ŋayi ŋunhiyi ḻoḻu-djäkamirrinydja waŋana bitjarrana, “Way, wanhaka dhika djarraṯawun'tja?” Bala ŋayi waṉḏinana yana gulŋiyinana ŋunhimalayi ḻoḻulilinydja, bala dhunupana buku-nyilŋ'thurrunana yana maṉḏakala ḻukulilina, Bolwala ga Djälatjkala, marr-marryurrunana manapara barrarinana. 30Bala ŋayi gaŋgathinanydja ŋunhiyi ḻoḻu-djäkamirrinydja yolŋu, bala dhawaṯmaraŋalana maṉḏanha gäŋala, bala ŋayi dhä-wirrka'yurruna waŋana maṉḏanha bitjarrana, “Maṉḏa, nhaltjan dhika ŋarra yurru yulŋunydja, märr ŋarra yurru walŋathirrinydja?”

31Ga maṉḏanydja waŋana bitjarra, “Yana märr-yuwalkthiya Garraynha Djesunhana, bala ŋayi yurru Godthunydja nhuna walŋakumana, nhunapinyay ga nhuŋu gurruṯu'mirrinha walalanha.” 32Ga ŋuliŋuruyinydja dhäŋuru maṉḏa yukurrana ḻakaraŋalana Garraywalaŋuwuy dhäruknha, nhanŋu ga gurruṯu'mirriwu nhanukalaŋuwu walalaŋgu, bukmakkuna yana walalaŋgu miṯtjiwu.

33Ga ŋuriŋi liŋgu munhaku ŋayi ŋuriŋiyi ḻoḻu-djäkamirriyunydja gapuna dhiṯthurruna banikin'thuna, bala ŋayi yukurrana rurrwuyurrunana maṉḏanha ḏiltjina ŋunhiyi djetji'na. Ga dhunupana yana ŋayi ŋunhiyi ḏarramu ḻoḻu-djäkamirri, ga bukmak nhanŋu mala yukurrana ḻiya-ḻupthurrunana. 34Bala ŋayi garr'yurrunanydja ŋuriŋiyinayi maṉḏanha Bolnhanydja ga Djälatjnhanydja nhanukiyingalana ŋayi wäŋalili, bala ŋayi wekaŋala ŋathana maṉḏanha. Ga nhinananydja walala yukurrana ŋunhiliyi wirrkina dhikana galŋa-djulŋithinana, ŋunhiyi ḏarramu ga mala nhanŋu bukmak, liŋgu walala ŋunhi märr-yuwalkthina Godnhana.

35Ga wiripuŋuyuna munhayu goḏarr'mirri, walala ŋuriŋiyi Rawumbuyŋuyu ŋurru'-ŋurruŋuyunydja yolŋuyu walalay djuy'yurruna djämamirrinhana walalanha balayina ŋunhimalayina ḻoḻulilina, ga walala ŋunhi djämamirri walala waŋana ŋurikala ḻoḻu-djäkamirriwala yolŋuwala bitjarra, “Gatjuy, dhawaṯmaraŋana yänana ŋunhiyi yolŋunhanydja maṉḏanha,” bitjarra warray.

36Bala ŋayinydja ŋunhi marrtjina ŋunhiyi ḻoḻu-djäkamirrinydja, ga ḻakaraŋala nhanbala Bolwanydja bitjarrana, “Way Bol, nhumanydja maṉḏa yurru Djälatjtja yänana dhuwala marrtji dhawaṯthundja, liŋgu walala ŋuruŋu ŋurru'-ŋurruŋuyunydja wal'ŋu buŋgawayunydja walalay djuy'yurruna dhäruknha, nhuma yurru marrtji yänana, bala wäŋalilina roŋiyirri. Gatjuy marrtjiyana maṉḏa ŋoy-yal'yurrana.”

37Bala ŋayi Bolnydja waŋana ŋurikalayi dhäwu'mirriwalanydja walalaŋgala bitjarra, “Yaka warray walala maḻŋ'maraŋala ŋula nhä yätj ŋinyalaŋgalanydja, yurru walalanydja yukurrana ŋurru'-ŋurruŋuyu ŋuriŋi yolŋuyu walalay bartjunmaraŋala ŋinyalanha, milma yolŋuwala walalaŋgala guḻku'wala warray, bala ḏupthurruna ŋinyalanha dhipala ḻoḻulili warray. Yaka ŋunhiyinydjayi dhunupa walalaŋgu, ŋunhi walala yukurrana bitjarrayi bartjunmaraŋala ŋinyalanha, liŋgu ŋilinyunydja dhuwala Rawumbuy yolŋu maṉḏa. Ŋunhiyinydja romnha walala bakmaraŋala, ŋuriŋiyina walalay ŋurru'-ŋurruŋuyuna. Bay', nhäku walala ŋunhiyi walala ḏukṯuktja?... yana ŋilinyu yurru dhawaṯthun gayul bala? Yakana dhuwala ŋilinyu yurru marrtji gayulnydja dhipuŋuruyi, liŋgu yaka warray dhuwala ŋilinyunydja maṉḏa djäma ŋula nhä yätjkuŋala. Ḻakaraŋa ŋuripanydja walalambala yurru marrtji lili withiyan ŋinyalanha; walalana yurru ŋinyalanha ŋuriŋiyina walalay djuy'yun dhawaṯmaramanydja.”

38Bala walala ŋuriŋiyi dhäwu'-gänharamirriyunydja walalay balayi roŋiyinyamaraŋala dhäruk, ga ḻakaraŋalanydja ŋuripa Rawumbuyŋuwa ŋurru'-ŋurruŋuwanydja bitjarra ŋanya dhäruktja Bolnha. Ga ŋunhi walala ŋäkulanydja maṉḏanha, ŋunhi maṉḏanydja Rawumbuy yolŋu maṉḏa, bala walala galyurrunana wirrkina beyaṉiyina. 39Bala walala ŋunhiyi ŋurru'-ŋurruŋunydja wal'ŋu wäŋgaŋala walalawuynha balayi ŋunhi ḻoḻulilinydja, bala waŋana bitjarrana, “Way, bäy-ḻakaraŋa maṉḏa yulŋunydja ŋi?... ŋanapurruŋgu, ŋunhi ŋanapurru yätjkuŋala nhumalanha.” Bala walala ŋuriŋi walalay ŋurru'-ŋurruŋuyunydja wal'ŋu dhawaṯmaraŋalana maṉḏanha yänana, bala djuy'yurrunana yana, ga waŋananydja walala maṉḏanha bitjarrana, “Nhuma yurru dhuwala gonha'yunna ŋanapurruŋgu wäŋanydja, bala marrtjina yana-wala nhuma yurru,” bitjarra.

40Bala maṉḏa ŋunhiyi Bolyu ga Djälatjthu gonha'yurrunana ŋunhiyi ḻoḻunydja, bala marrtjina ŋurikala dhäykawalana wäŋalili Lidiyawalana, ga ŋunhalayina maṉḏa yukurrana ḻakaraŋalanydja marrparaŋguŋala yolŋu'-yulŋunha ŋunhi Garraywalaŋumirrinhanydja. Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja maṉḏa gonha'yurrunana ŋunhiyi Bilipaynydja wäŋa, ga marrtjina wiripuŋulilina wäŋalili.