gnnNTOTPO

Acts 4

Ŋaḻapaḻmirriyu yukurrana dhä-wirrka'yurruna Betanha ga Djonnha

1Yo, ŋunhi maṉḏa Beta ga Djon baḏak yukurrana ŋunhili bäyma waŋana ḻakaraŋala yolŋu'-yulŋuwala, bala walalanydja marrtjina withiyarana ŋuriŋi ŋurru'-ŋurruŋuyunydja yolŋu'-yulŋuyu ḏalkarra'mirriyu walalay ga wiripu-guḻku'yu Djatutjiyu malayu yäkuyu ga ŋuriŋi yolŋuyu ŋunhi ŋayi buŋgawa ŋuriki miriŋuwu malawu, ŋunhi walala djäkamirri mala ŋurikiyi Buṉbuwu; galkithinanydja walala marrtjina ŋunhiyi walala giṯthurrunanydja, 2bala walala ŋäkulana maṉḏanha yukurrana Betanha ga Djonnha, maṉḏa yukurrana ḻakaraŋalanydja yolŋu'-yulŋuwalanydja bitjarrana, “Ŋunhi yurru yolŋu'-yulŋu marrtji raku'-rakunydhirri, walala yurru yana ŋuliŋurunydja rakunyŋuru biyapul walŋathirriyi, liŋgu Djesunydja dhuwala walŋana, walŋathina ŋayi rakunyŋuru liŋguna,” bitjarra maṉḏa yukurrana ḻakaraŋala. Ga dhiyaŋuyinydjayi ŋunhi dhärukthu ŋunhiyinha walalanha ŋurru'-ŋurruŋunhanydja maḏakarritjkuŋalana biyapulnha wal'ŋu. 3Bala walala mulkanana maṉḏanha Betanha ga Djonnha, bala galkara ḻoḻulilina. Ŋunhiyinydja bitjarranydja maṉḏanha milmitjpana wal'ŋu, ḻäy-wilyunarayuna, bala maṉḏa yukurrana gulŋiyinanydja munha-ŋupara, yana liŋgu ga djaḏaw'yurruna.

4Ga ŋunhili Godkala Buṉbuŋura guḻku'na yukurrana yolŋu walala märr-yuwalkthinanydja maṉḏakala dhärukthunydja, bala bilyurrunana yukurrana Djesuwala, guḻku'na mirithirrina wal'ŋu ḏarramuwurru, 5,000-nha miṯtji.

5-6Ga wiripuŋuyunydja munhayu djaḏaw'yurruna, bala walala ḻuŋ'maranhaminana marrtjina ŋunhiyi ŋurru'-ŋurruŋunydja yolŋu walala; ŋaḻapalmirri ga rom-marŋgikunharamirri walala ŋunhi, ga Ḻiya-ŋärra'mirri yolŋu yäku Yanatjnha, ga wiripunydja yäku yolŋu Gayapatj, ga Djon, ga Yaliktjanda, ga wiripu-guḻku' ŋunhi walala ŋurikiyi Yanatjku mala, gurruṯu'mirri walala, walala marrtjina ḻuŋ'maranhaminana ŋunhiyinydja walala ŋunhimalayina Djurutjalamlilina wäŋalili. 7Bala walala dhawaṯmaraŋalana maṉḏanha Betanhanydja ga Djonnhanydja dhä-wirrka'yunarawuna yukurranharawu. Djingaryurrunanydja maṉḏa yukurrana ŋunhiliyi, bala walala ŋunhi ŋaḻapaḻmirriyunydja dhä-wirrka'yurrunana maṉḏanha bitjarrana, “Way maṉḏa, nhaltjarra dhuwala nhuma ŋanya baḏarraŋ'kuŋalanydja?... yolkala ganydjarryunydja ŋuli? Yolkala yäkuyu nhe walŋakuŋala dhuwala bundhurrnhanydja?” bitjarra.

8Ga dhunupana ŋayi Betanydja waŋana bala buku-ruŋinyamaraŋala, yurru ŋayi ŋunhiyi dhaŋaŋdhina ŋuriŋiyi Garrkuḻukthu Birrimbirryu yulŋunydja, bala ŋayi ŋunhi waŋananydja bitjarrana, “Nhuma dhuwali ŋurru'-ŋurruŋu, ga nhuma ŋaḻapaḻmirri yolŋu walala. 9Nhuma ŋinyalanhana dhä-wirrka'yundja yukurra dhuwala dhiyakuyyi, ŋunhi nhä ŋilinyu maṉḏa ŋamakurru djäma. ‘Yolkala nhuma ganydjarryunydja dhuwalayi yolŋunhanydja walŋakuŋala?’ bitjan nhuma yukurra dhä-wirrka'yundja ŋinyalanha. 10Ŋäka ga marŋgithiya nhuma ŋurru'-ŋurruŋu yolŋu walala, ga bukmak nhuma dhuwala Yitjuralpuyŋu yolŋu walala. Dhuwalayinydja yolŋu ḏukthurruna yäkuyu Djesu-Christkalana ŋunhi ŋayi Natjurippuy wäŋawuy yolŋu, ŋurikala liŋgu ŋunhi nhuma ŋanya ŋal'maraŋala dharpaliliyaŋala. Yurru Gunhu'yunydja ŋanya ŋunhi walŋakuŋala warray beŋuru rakunyŋurunydja, ga ŋuriŋiyi nhanukala yana yäkuyu dhuwalanydja gay' yolŋu yukurra djingaryun, walŋana ŋayi yana baḏarraŋ'nha wal'ŋu yolŋunydja, Djesuwala yana yäkuyu.

11“Yo, Djesunydja dhuwala balanyarana bitjan guṉḏa warray, ŋunhi nhuma bala'-dhuḻ'yunaramirriyu walalay yolŋu'-yulŋuyu ŋanya nyamir'yurruna, bala yana ŋurrkaŋalana. Yurru Gunhu'yunydja Godthu ŋunhiyi nhumalaŋguŋu ḏupthunaranydja guṉḏanha märraŋala warray, bala nherrara bala'wunydja ŋunhiyina yuṯuŋgurrwunydja; bukmak wiripunydja malanha yurru yukurra djingaryun ŋunhiliminayi waŋganyŋurana guṉḏaŋura. 12Yo, ŋuriŋiyina bili ŋayipina Djesuyuna yurru yolŋu'-yulŋunha walŋakumanydja. Yakana waŋgany wiripu walŋakunharamirri yäku yukurra djingaryun dhiyalami wäŋaŋura munatha'ŋuranydja, liŋgu Godthunydja wekaŋala waŋganynha yana yäkunha walŋakunhamirrinhanydja; ŋuliwitjandhiyina yäkukurru waŋganygurruna yana ŋilimurru yurru walŋathirrinydja.” Bitjarrayina ŋayi yukurra Betayu ḻakaraŋalanydja ŋuripa walalambala ŋurru'-ŋurruŋuwanydja ga ŋaḻapaḻmirriwanydja.

13Ga ŋuriŋiyi walalay yolŋuyu walalay nhäŋala yukurrana ŋunhimalayi Betanha ga Djonnha, nhaltjarra maṉḏa yukurrana ŋunhi ḻakaraŋala bitjarrayi, goramiriwyu maṉḏathu ga barrarimiriwyu, bala walala nhäŋalanydja ṉirryurrunana wirrkina, liŋgu walala marŋgi ŋurikiyi yolŋuwu maṉḏaku, ŋunhi maṉḏanydja gali'wuy maṉḏa, yakana ŋuriŋiyi ŋaḻapaḻmirriyu maṉḏanha marŋgi-wekaŋala ŋäthilinydja. Bala walala dharaŋarana maṉḏanha, ŋunhi maṉḏanydja galkiwuynha wal'ŋu yana Djesuwalaŋuwuy. 14Ga biyapul walala nhäŋala yukurrana ŋunhiyinha bundhurrnha yolŋunha, ŋayi yukurrana djingaryurruna maṉḏakalana galkina, Betawalana ga Djongalana, ḻatju'na dhika wal'ŋu baḏarraŋ'nha. Bala walala ŋuriŋi ŋaḻapaḻmirriyunydja yakana ŋula maḻŋ'maraŋala yätjtja maṉḏakala, märr maṉḏanha walala yurru dhä-ḏir'yundja.

15Bala walala maṉḏanha ŋunhiyi djuy'yurruna warraŋullilina dhawaṯmaraŋala, märr yurru walala waŋanharamirri walalawuy gayul, gäna wal'ŋu. 16Bala walala ŋunhiyinydja ŋaḻapaḻmirrinydja yukurrana waŋanhamina bitjanminana, “Nhaltjanna ŋilimurru yurru maṉḏanha, dhuwaliyi yolŋunhanydja maṉḏanha? Guḻku'na dhuwala yolŋunydja walala marŋgimirri dhiyakuyi maṉḏaku, ŋunhi maṉḏakala djämakurru ŋayi Godthu walŋakuŋala ŋunhi bundhurrnha yolŋunha. Yakana walala yurru ŋilimurruŋgu märr-yuwalkthirrinydja, ŋunhi ŋilimurru yurru waŋa bitjan ganydjarrmiriw ḻakaramanydja maṉḏanha. 17Ŋilimurrunydja yurru dhuwalayi maṉḏanha waŋa ḏaḏawmaramana yana, märr yurru ŋayi dhuwalayi dhäwuny'tja yakana balaka'yun yukurra yurru biyapulnydja. Ŋilimurru yurru waŋa maṉḏanha ḏälyuna dhärukthunydja, märr yurru maṉḏa yaka biyapulnydja waŋa yukurra Djesuwala yäkuyu, ga ḻakaramanydja walala yurru ŋanya Djesunha ŋula yolkala yolŋuwala bäyŋuna.” Bitjarra walala yukurrana ŋunhi waŋanhaminanydja.

18Bala walala Betanha ga Djonnha galkara balayi ŋunhimalayi liŋgu, bala waŋana maṉḏakala bitjarrana, “Nhuma dhuwala maṉḏa yolŋu maṉḏa, nhuma yurru yakana yäkuyu Djesuwala yukurra waŋa ŋula yolnha. Ŋunhi nhuma yurru biyapul marŋgikuma yukurra yäku ḻakarama ŋanya Djesunha, ŋanapurrunydja yurru nhumalanha wirrkina wal'ŋu dhä-ḏir'yun.”

19Bala maṉḏanydja Betanydja ga Djondja buku-wakmaraŋala balanydja bitjarrana, “Nhä dhika dhunupanydja wal'ŋu ŋinyalaŋgu Godkala maŋutjiŋura? Yolnhana dhika ŋilinyunydja yurru dhäruk märrama?... nhumalanhana?... bay yolnha?... Godnha? Nhumapi yurru guyaŋirrinydja ga djarr'yundja. 20Yakana ŋilinyunydja maṉḏa yurru dhipuŋurunydja ḏaḏawyun; bitjanna liŋguna ŋilinyu yurru yukurra ḻakaramana yana nhaltjarra ŋilinyuway yukurrana nhäŋala ga ŋäkula.”

21Ga biyapul walala ŋuriŋiyi ŋaḻapaḻmirriyu waŋana maṉḏanha raypirri'yurruna wal'ŋu, ḏälyu dhärukthu yana, bala dhawaṯmaraŋalana maṉḏanha yänana, liŋgu walala yaka maḻŋ'maraŋala ŋula nhä waŋgany yätj ŋurikala maṉḏakala; yakana walala dhä-ḏir'yurruna maṉḏanha, liŋgu yolŋunydja walala guḻku'na yukurrana goŋmirriyina dhika, ga wirrkina wal'ŋu wokthurruna yukurrana Godkala, ŋurikiyinydjayi ŋunhi ŋayi Godthu ḏukmaraŋala walŋakuŋala ŋunhiyi bundhurrnha yolŋunha. 22Liŋgu ŋunhiyinydjayi yolŋu bundhurrnydja yakana yuṯa ŋula, märr ŋayi wirrkina wal'ŋu ya' worruŋuna, biyapulnha wal'ŋu nhanŋu 40-na dhuŋgarra, ga yakana ŋayi yukurrana marrtji'-marrtjina ŋäthili wal'ŋu, ga dhiyaŋunydja-wala walala ŋanya nhäŋalana marrtji'-marrtjinyarana dhuwalayi ḏarramunha.

Garraywalaŋumirriyu bukumirriyaŋala yukurrana beyaṉumiriwwuna yana ḻakaranharawu

23Ga ŋunhi maṉḏa Beta ga Djon dhawaṯthurruna yänana, bala dhunupana yana maṉḏa roŋiyina marrtjina withiyaranydja walala-miṯtjinhana, Garraywalaŋumirrinha walalanha, bala maṉḏa ḻakaraŋala yukurrana dhäruknha ŋunhiyinhana walalanha, ŋaḻapaḻmirrinhana ga ḏalkarra'mirrinhana yolŋunha walalanha, ŋunhi walala waŋana maṉḏakala bitjarra, “Ŋuli nhuma yurru bitjandhi biyapulnydja yäku-lakarama ŋanya Djesunha, ŋanapurrunydja wirrkina wal'ŋu nhumalanha dhä-ḏir'yun yurru.” 24Ga ŋunhi walala wiripu-guḻku'yunydja ŋäkula, dhunupana walala waŋananydja marrtjina bukumirriyaŋalana Godnhana waŋganyŋurana, ga bitjarrana walala yukurrana bukumirriyaŋalanydja gam', “Garray, nhepi dhuwala djäma djiwarrny'tja, ga dhuwala munatha', ga gapu moṉuk, ga bukmak nhä malanha ŋunhi ŋorra marrtji ŋunhalamiyi. 25Nhe waŋana ŋuliwitjarra ŋurikala nhokalaŋuwala djämamirriwala, ŋanapurruŋgalaŋuwala märi'muwalanydja Daypitkalanydja yäkuwala, balakurru nhokalanydja Garrkuḻukthunydja Birrimbirryu nhe waŋana bitjarra,

‘Nhäku ŋunhanydja walala yukurra mulku'-mulkurunydja maḏakarritjthirri?

Nhäku ŋuli yolŋu'-yulŋuyu nherraṉ ŋula dhäparktja wal'ŋu rom ga nhäŋiniŋ'tja?

26Ŋunha buŋgawa malanha ŋurru'-ŋurruŋu dhiyakuy munathawuy ŋuli waŋgany-manapanmirri yukurra, bala girri'-ŋamathirrina,

Yanapi walala yurru buma buwayakkuma Garraynha, bala djuḻkmaramana be yurru ŋunhinhanydja Christnha wal'ŋu, ŋunhi Godthu ŋanya djuy'yurruna lili walŋakunharamirrinha.’

27“Yo, yuwalk ŋunhi ŋurruŋunydja maṉḏa, Yirittja yäku ga Baylattja waŋgany-manapanmina dhiyala wäŋaŋura yukurrana, waŋgany-manapara mulkuruwalanydja ga Yitjuralpuyŋuwalanydja bäpurru'wala, walala ŋunhi guyaŋina yukurrana yanapi walala yurru be djuḻkmarama ŋunhinhanydja wal'ŋu ḏarrtjalknhanydja nhuŋuway djämamirrinha Djesunhanydja, ŋunhi nhe ŋanya nherrara walŋakunharamirrinha ŋunhi wal'ŋu. 28Yo, walala waŋanhamina yukurrana waŋgany-manapanmina bunharawu nhanŋu Djesuwu, yurru walalanydja yukurrana djäma ŋunhiyi yana liŋgu ŋunhi nhenydja liŋgu ŋäthili wal'ŋu nherrara ŋunhiyi maḻŋ'thunarawu.

29“Garray, nhe marŋgi ŋanapurruŋgu yulŋunydja, ŋunhi walala yukurra ŋanapurruŋgu ŋayan'-dharra, barrari-wukuma ŋanapurrunha. Garray, guŋga'yurra ŋanapurrunha, nhuŋuway nhe djämamirrinhanydja walalanha. Ganydjarr-wekaŋa ŋanapurrunha, märr yurru ŋanapurru ḻakarama yukurra nhuŋuway yana dhäruktja, barrarimiriwyuna walalay. 30Goŋ-djarryurra yulŋunydja, ga mulkiya ŋunhiyi rerrimirrinhanydja yolŋunha, ga djäma yana yukirriya ŋunhiyi ganydjarrmirri rom ga ṉirryunaramirrinydja, yäkuyu ŋuriŋi ḏarrtjalkthu wal'ŋu nhokalay djämamirriwala, ŋurikala yäkuyu Djesuwala.”

31Ga dhunupana yana ŋunhi walala yukurrana ŋunhili bukumirriyaŋalanydja bitjarrayina, bala wäŋanydja ŋunhi marrmarryurrunana warrpam'nha, ga bukmak walala ŋunhiyi yolŋunydja walala dhaŋaŋdhinana yana Godkalana Birrimbirryu Garrkuḻukthuna, bala walala yukurrana ŋunhi waŋananydja dhäruktja Godku beyaṉumiriwyuna walalay.

Garraywalaŋumirri yukurranha ŋuli guŋga'yunminya bala-lili'yunminya

32Ga ŋunhiyi märr-yuwalkthinyaramirri walala yolŋu'-yulŋu yukurrana nhinana, djäkana yukurrana walalaŋguway walala bala-lili'yunminana dhikana waŋganyŋurana; waŋganynha ŋayaŋu walala ga waŋganynha muḻkurr. Yakana ŋula waŋgany yolŋu ŋunhili malaŋura waŋana bitjarra, “Dhuwalanydja malanha nhä ŋarrakuwaynha wal'ŋu.” Yakana walala bitjarrayi waŋananydja, liŋgu walala yukurrana yana wekanhamina bala-lili'yunminana ŋunhiyi nhänydja malanha ŋunhi walala ŋayathaŋala, ga yakana ŋula waŋgany yolŋu ŋunhilimi yukurrana nhinana dhäparktja ŋula nhämiriwnydja. 33Ga walala yukurrana ŋunhiyi bo'puyŋuyunydja walalay djäma ganydjarrmirriyuna wal'ŋu ŋuriŋina, ḻakaraŋala yukurrana milkuŋala ŋanya Djesunha ŋunhi ŋayinydja walŋathina, ga walŋana ŋayi beŋuru moluŋuru liŋguna. Ga ŋayi Godthunydja yukurrana walalanhanydja gäŋala dhika ḻatju'kuŋalana wal'ŋu, bukmaknha yana ŋunhiyi märr-yuwalkthinyaramirrinhanydja walalanha.

34Yo, yakana ŋula waŋgany ŋunhili malaŋura Garraywalaŋumirri yolŋu nhinana yukurrana dhäpark ga goŋmiriwŋuranydja, liŋgu ŋunhinydja yolŋu ŋunhi ŋayi ŋuli yukurranha nhinanha wäŋa-guḻku'mirrina, ŋula nhä guḻku'mirrina ŋayi, ŋayi ŋuli ŋuriŋiyinydja yolŋuyu yana wekanha ŋunhiyi nhanŋuway nhä malanha, djalimnha rrupiyawuna, 35bala wekanha ŋurikala bo'puyŋuwalana walalaŋgala, ga walala ŋuriŋiyi walalay ŋuli bo'puyŋuyunydja märranha ŋunhiyi rrupiyanha, bala wekanhana ŋuripana wiripu-guḻku'wana yolŋu'-yulŋuwa dhäparkmirriwana, ŋunhinhana goŋmiriwnhana walalanha guŋga'yuna ŋuli bitjana liŋgu.

36Ga waŋgany yolŋu yukurrana nhinana yäku Djotjip, yurru Lepay bäpurru ŋunhi ŋayi yolŋunydja, Djaparatjpuy wäŋawuy, yurru walalanydja ŋuriŋiyi bo'puyŋuyunydja wekaŋala ŋanya yäku wiripuna, yuṯana, Bänapatjnha yäku, liŋgu ŋayi ŋuli ŋuriŋinydja ḏarramuyu yukurranha bitjana liŋgu marrparaŋgunha yolŋunha walalanha, ga ŋunhiyi yäku Bänapatjtja mayali' balanyarayi bitjan ŋayi marrparaŋgunharamirri ŋunhiyi yolŋu. 37Ga ŋuriŋiyi Bänapatjthu yäkuyu yukurrana ŋayathaŋala wäŋa, bala ŋayi ŋunhiyi djalimnha ŋunhiyi wekaŋalana, bala märraŋala rrupiyana ŋurikiyinydjayi, bala wekaŋala ŋuiikalana walalaŋgala bo'puyŋuwalana goŋlili.