gnnNTOTPO

Exodus 12

Yitjuralpuyŋu girri'-ŋamathina ŋuriki Läy-yuḻkmaranharawuna

12:1-27 (Preparing for the Passover)

1Yo, ŋunhalaŋga bäyma yana wäŋaŋura Yetjip, Garray waŋana maṉḏakala Mawtjitjkala ga Yärungala, ga bitjarra ŋayi ḻakaraŋalanydja gam', 2“Dhiyaŋunydja ŋaḻindiyu yurru djingaryun yukurra ŋurruŋuna walŋu, bitjanna bitjan ŋuli ŋurru-yirr'yun yuṯana dhuŋgarra nhumalaŋgu. 3-5ḻuŋ'maraŋa warrpam'thurra yana yolŋu'-yulŋunha Yitjuralpuyŋunhanydja, bala ḻakaraŋa walalambala biyakana, ‘Waŋga'-waŋganydhu nhuma Yurru ḏarramuwurruyu märra'-marrama wäyin malanha bembi nhumalaŋgalaŋuwu malawu, yurru ŋunhiyi bembinydja wäyindja ḻatju' yana walŋu ŋula nhämiriw ḏarramu, yuṯa walŋu yana waŋganymirri dhuŋgarramirri. 6Nhuma yurru märramanydja, bala nhäma'-nhamana yukurra ŋula nhämunha' ḻurrkun' walu, ga munhakunydja ŋunhi ŋayi yurru Garray waŋa bitjan, nhuma ḏarramuwurruyu waŋga'-waŋganydhu Yurru buŋa marrtjiya ŋunhiyi wäyinnhanydja, mayaŋ' gulkthu'-wulkthurra, bala dhiṯthurrana gulaŋdja banikin'lilina malaŋulili. 7Ga ŋuriŋi gulaŋdhunydja nhuma Yurru ŋämiṉna wäŋana dhurrwarana, gali' maṉḏanha ga garrwar buku ŋunhi dhurrwara. 8-9Ga bukmak nhumalaŋgu yurru ŋunhi gurruṯu'mirrinydja ŋunhilina warrpam'nha wäŋaŋurana djinawa'na, bala nhuma yurru ŋuriŋiyinydja munhaku ḻukana yukurra ŋanaktja ŋunhiyi wäyinnha. Nhuma yurru bathandja ŋunhiyi ḻirrwi'lili, ga ḻukiya bukmakthu yana nhuma warrpam'thurra yana dhawar'maraŋa. 10Ga ŋunhi yurru bäythinyarawuynydja, nhumanydja yurru dhuŋgur'yurrana yana, gurthalilina djalkthurra, yakana gurrunharra goḏarr'wunydja. 11Ga bitjan yurru nhuma ŋunhiyi ḻukanydja gam': Bukmak nhuma yurru warrpam dhaṯthunmirri yukurra ŋamathanharamirri yana, girri'-ŋamathirri marrtjinyarawuna, djalkirilili dhapathuŋ, ga ŋarambiya'yunydja nhe yurru gäma dharpa gaṉdji'yunarawu. Ga ḻukanydja nhuma yurru waḏutja yana, liŋgu nhuma yurru yukurra ŋunhi ḻukanydja märr-ŋal'yun muka manapan ŋarraku, Garraywu nhumalaŋgalaŋuwu, ŋunhi ŋarra yurru ŋurrwu'yunmarama nhumalanha, walŋakuma ŋunhiyinydja bitjan yurru.’ ” Ga bitjarra ŋayi Garray waŋananydja yukurrana.

12Ga biyapul ŋayi Garrayyu ḻakaraŋala Mawtjitjkala bitjarra, “Ŋulinyaramirriyuyi munhayunydja ŋarra yurru marrtjina yukurra ḻäy-yuḻkmaramana dhuwala wäŋa Yetjiptja, ga bukmak yurru ŋunhi Yetjippuyŋunydja djamarrkuḻi' maḻamarrmirrinydja murrmurryunna marrtji, yolŋu'-yulŋu ga wäyin walala. Ŋarra yurru bumanydja, baḏuwaḏuyunna marrtji warrpam'thunna nhä malanha ŋunhi Yetjippuyŋuyu walalay ŋuli yukurra ḻakarama waŋarrkuma, liŋgu ŋarrapi dhuwala waŋgany yana Garray Godtja. 13Yurru maŋguny'tja ŋunhiyi dhärrana yukurra yurru bitjan yiŋarray'nha ŋunhili dhurrwaraŋura nhumalaŋgala buṉbuŋurana, nhämanydja ŋarra yurru ŋunhiyi maŋgu', bala ŋarra yurru yana nhumalanha ḻäy-yuḻkmaramana, ŋäkirrmaramana gunganhamirriyamana. Yakana yurru ŋula nhäyu rerriyu nhumalanha ŋayathamanydja, ŋunhi ŋarra yurru bumanydja marrtji bala Yetjipkurrunydja.” Bitjarrana ŋayi Garray waŋananydja.

14Ga bitjarrayi liŋgu ŋayi waŋana Mawtjitjnhanydja, “Yo, gupaḏalkuma yana nhuma yurru guyaŋirrinydja yukurra dhuwalayi ḻäy-yuḻkmaranharamirrinydja walu. Bitjanna liŋgu dhuŋgarra-watjirri nhuma yurru waŋgany-manapanmirrinydja nhumalaŋgu djamarrkuḻiny'tja, ga guyaŋirri dhuwalayina walu ŋunhi ŋarra walŋakuŋala nhumalanha rakunyŋuru, ŋunhi nhumalanha gungaŋala ŋuriŋi maŋgu'yu wäyingala. 15Ga ŋulinyaramirriyu ŋunhi nhuma yurru yukurra guyaŋirri dhuwalayi rom, nhuma yurru ḻuka yukurra ŋathanydja ruwaŋga'miriw yana. Ŋurruŋunydja nhuma yurru Yitjuralpuyŋuyunydja bukmakthu yana yäkthun yukurra ḏarrtjalkkuma nhumalaŋguway wäŋanydja, djalkthurrana marrtjiya ŋunhiyi ŋatha-ruwaŋga'kunharawuynydja. Ŋuli ŋayi yurru ŋula yolthu ḻuka ruwaŋga'kunharawuymirrinydja ŋatha ŋulinyaramirriyu, ŋayinydja yurru ŋunhiyinydja yakana biyapul ŋarrakunydja yolŋu. 16-18Yo, nhuma yurru waŋgany-manapanmirri yukurra yulŋunydja bukmak yana, bala buku-ŋal'yunna yurru ŋarraku. Nhuma yurru gananna wiripunydja malanha djäma, bala mulkiyanydja ŋayathaŋanydja dhuwalayina rom, guyaŋiya balayi roŋiyiya ŋunhiyi walu ŋunhi ŋarra nhumalanha dhawaṯmaraŋala ŋuliŋuruyi Yetjipŋuru wäŋaŋuru, ŋuliŋuruyi garrpiṉminyaraŋuru romŋuru. 19-20Yo, ŋuriŋiyinydjayi waluyu nhuma yurru yukurra ḻuka ŋatha ruwaŋga'miriw yana, yakana yurru ŋula waŋganydhu yolŋuyu ḻuka ruwaŋga'kunharamirrinydja ŋatha.” Ga bitjarrana ŋayi Garray waŋananyda Mawtjitjkala.

21Bala Mawtjitjtja wäthurruna waŋana, buku-ḻuŋ'maraŋala ŋurru'-ŋurruŋunha Yitjuralpuyŋunha, bala ḻakaraŋalana walalambala bitjarrana gam', “Bukmakthu bäpa'mirriŋuyu walalay, nhuma yurru märra'-marrama yothu wäyin yäku läm, waŋga'-waŋgany wäŋawu Malanyŋuwu nhumalaŋguway nhuma, bala buŋa'-buŋanydja nhuma yurru wäyindja, ga gulaŋdja märraŋa rupa'lili ḏolaŋlili. 22Bala nhuma yurru märraŋanydja mäṯ, bala guḻwuḻmaraŋa gulaŋlilina, bala biḏi'-biḏiyurrana dhurrwara bala' malanha nhumalaŋguway, garrwarkurru buḏapmaraŋa, ga gali'kurru maṉḏaŋukurru gulaŋdhu biḏi'yurra. Bala gärri'-garriyana nhuma Yurru wäŋalilinydja malaŋulili, nhepi ga nhuŋu yumurrku', ga nhiniyanydja yukirriya mukthurra ŋunhala bili djinawa' yana, ga yaka dhawaṯthurranydja, yana liŋgu ga goḏarr boŋgama. 23Liŋgu Garray marrtji yurru yukurra ḻiw'marama Yetjipkurru, buma marrtji Yurru Yetjippuyŋunha yolŋu'-yulŋunha. Marrtjinydja ŋayi yukurra yurru bala'lili ga bala'lili, nhäma marrtji yurru, ga ŋunhi ŋayi yurru nhäma bala' dhurrwara ŋämiṉara gulaŋmirrinydja, ŋayi yurru Garrayyu ŋapa-ŋäkirrmarama, ŋurrwu'yunmarama ŋunhiyinydja bala', märr yurru walŋa-wuḻktja yakana gärri ga buma nhumalanhanydja.

24“Ga biyaka bili dhuŋgarra-watjiya yukirriya roŋiyiyanydja bala guyaŋiya yurru, nhumapi ga nhumalaŋgala gäthu'mirriŋuyu walalay. 25Ga ŋunhi nhuma boŋguŋu gärri ŋunhamalanydja wäŋalili ŋunhi ŋayi yurru Garrayyu wekama nhumalaŋgu, ŋunhi ŋayi nhumalanha dhawu'mirriyaŋala, nhumanydja yurru biyakana liŋguna guyaŋiyanydja yukirriya dhuwalayi, ga djäma dhuḏakthurra dhuŋgarra-watjiyana yana. 26Ga ŋunhi walala Yurru yumurrku'yunydja dhä-wirrka'yun nhumalanha bitjandja, ‘Nhä dhuwalanydja rom mayali'? Nhäku ŋilimurru yukurra bitjandja ŋuli?’ bitjanna yurru, 27bala nhumanydja Yurru biyaka waŋiya yumurrku'wunydja ḻakaraŋa. ‘Dhuwalayinydja Garraywuna walŋu ḻäy-yuḻkmaranhamirrinydja Rom. Ŋilimurru yukurra dhuwala bitjandhinydja buma wäyinnhanydja. Garraywuna buku-ŋal'yunarawu, liŋgu dhuwalana ŋilimurru ŋuli yukurra guyaŋirri dhä-ŋäthiliŋuwuy ŋurukuy, ŋunhi ŋayi Garrayyu djuḻkmaraŋala ŋurrwu'yunmaraŋala ŋilimurrunha Yitjuralnha ŋunhala Yetjip. Ŋayi bumara rakunyguŋala Yetjippuyŋunhanydja yolŋu'-yulŋunha, Yurru ŋilimurrunhanydja ŋayi walŋakuŋala warray.’ Bitjandhi nhuma yurru ḻakaramanydja nhumalaŋgalayŋuwu yumurrku'wunydja, marŋgikuŋanydja walalanha.”

Yo, bitjarra ŋayi Mawtjitjthu ḻakaraŋalanydja, bala walala yolŋu'-yulŋunydja buku-nyilŋ'thurrunana, bala buku-ŋal'yurruna Garraywuna.

Yetjippuy maḻamarrmirri murrmurryurruna marrtjina, bala Yitjuralnydja mala gundupuŋala winya'-winyayurrunana Yetjipŋuru

12:28-40 (The Passover and escape from Egypt)

28Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru walala yolŋu'-yulŋu Yitjuralpuyŋunydja ḻaw'yurruna balayi walalaŋgiyingalay wäŋalilina malanyŋulili, ga dhunupa djämana-marrtjina ŋunhi nhaltjarra Garrayyu ḻakaraŋala maṉḏakala Mawtjitjpa ga Yärunba. Walala märra'-marraŋalanydja marrtjina yothu walŋu wäyin läm yuṯamirri yana dhika ḻatju'mirri, ga ŋuriŋinydja waluyu ŋunhi ŋayi Garrayyu ḻakaraŋala, walala bumarana wäyinnhanydja malaŋunha, bala gulaŋdhuna biḏi'-biḏiyurruna balany'tja dhurrwaranydja malanha, bala walala bukmakthinana gärrinanydja walalaŋgiyingala bala'lilinydja miṯtjiŋulili, bala ḻukanana yukurrana ŋunhiyi wäyindja rumbalnydja girri'-ŋamathina gananarawuna gupaḏalkunharawuna Yetjippuyŋunydja wäŋawu.

29Ga ŋulinyaramirriyu liŋgu munhaku, buku-ranguna dhika djeḏana, bala yana Garraynydja marrtjinana yukurrana ŋuliwitjarrana wäŋakurrunydja, bala bukmakpana Yetjippuynydja gäthu'mirriŋu walala maḻamarrmirrinydja murrmurryurrunana marrtjina, ŋulaŋuru bili buŋgawawala, nhanŋu yothu, yana liŋgu-u-u ga gali'wuywala wapthurruna, ga bitjarrayi bili bulikiny'tja walala maḻamarrmirri rakunydhinayi marrtjina.

30Bala ŋayi buŋgawanydja gaŋgathina munhaku yana, bala nyä'yurrunana yukurrana nhanukalayŋuwu gäthu'mirriŋuwuna, ga djämamirri walala nhanŋu bitjarrayi bili nyä'yunmina walalaŋgalayŋuwunydja gäthu'mirriŋuwu walalaŋgu, ga bukmaknha Yetjippuyŋu nyä'yunminanydja marrtjina, liŋgu bukmakŋurana balaŋura maḻamarrmirrinydja gäthu'mirriŋu walala murrmurryurrunana, yakana ŋula waŋganyŋura balaŋura ŋayi djuḻkmaraŋalanydja.

31Ŋe, ŋuriŋiyi yana bili munhaku, ŋayi buŋgawanydja ŋunhiyi wäthurruna maṉḏaku Mawtjitjku ga Yärungu, bala ŋayi waŋana maṉḏakala bitjarra, “Gatjuy ḻaw'yurrana walala. Yarrkthurrana dhipuŋurunydja wäŋaŋuru, nhuma maṉḏa ga yolŋu walala bukmak Yitjuralpuyŋu. Gatjala ḻaw'yurrana, marrtjiyana walala ga buku-ŋal'yurrana Garraywuna, biyakayina bitjarra nhuma yukurrana ḻakaraŋala. 32Djaw'-djawyurrana bukmaknha nhumalambalayi wäyinnhanydja walalanha, bala marrtjiyana. Ga biyakayi bukumirriyaŋa ŋarrakunydja.”

33Ga bitjarrayi bili walalanydja yolŋu'-yulŋuyu Yetjippuyŋuyunydja gukuŋalayi, djuy'yurrunana walalanha, “Waḏutja dhawa-yawaṯthurrana gatjuy, gundupuŋana. ŋanapurru ŋuli bukmaknha murrmurryurru,” bitjarra.

34Bala walala Yitjuralpuyŋunydja yolŋu'-yulŋu ḻaw'yurranana, galkarana girriny'tja walalaŋguway ḻaw'-ḻawmaraŋala ḻambarrlilina, ga bitjarrayi liŋgu walala märraŋalayi ŋunhiyi ŋatha ruwaŋga'kunhamiriwnydja, yurru ḏikuna, bala yana wäŋgaŋalana ŋuriŋi yana liŋgu munhaku.

35Yo, dhä-ŋäthili muka yana, ŋayi Mawtjitjthu waŋananydja Yitjuralpuyŋunhanydja yolŋu'-yulŋunha, walala yurru marrtji Yetjippuyŋuwala yolŋu'-yulŋuwala, gombu'-gumbunharawu girri'wu balanyarawunydja gam', bulayiwu garwarrwarr'wu ga girriŋgirriŋ'ku, ga wiripuŋuwu girri'wu malaŋuwu, ḻatju'mirriwu walŋu dhika yana girri'wu. 36Walala Yitjuralpuyŋunydja marrtjina, bala gombu'-gumbuŋalana girriny'tja, bala walalanydja Yetjippuyŋuyunydja waḏutjana marrtjina rarr'yurrunanydja, liŋgu Garrayyu walalanha ŋayaŋu-ḻapmaraŋala, bala walala wuyurrunana wirrkina walalaŋgu. Yo, ŋunhi walala ŋulinyaramirriyu munhaku dhawaṯthurrunanydja yukurrana ŋulaŋuru Yetjipŋurunydja, walala gutjkutjthurrunanydja ḻatju'mirrina girriny'tja dhikana, ŋunhi walala galkara yukurrana Yetjippuyŋuwuŋu yolŋu'-yulŋuwuŋu dhä-ŋäthili walŋu.

37Yo, bukmakthinana Yitjuralpuyŋunydja ḻaw'yurruna, bala marrtjinana dhawaṯthurrunana, gonha'yurrunana Yetjippuynydja wäŋa ŋuriŋi yana liŋgu munhaku ŋunhi ŋayi Garrayyu walalanha ŋurrwu'yunmaraŋala. Marrtjinanydja walala yukurrana-a-a, yana liŋgu-u-u wäŋa marrtjina mulkana yäku Djakutpuy, ga ŋunhalayina walala gulyurrunanydja, guḻku'na dhika yolŋu'-yulŋunydja, bena mala ŋula nhämunha'na, ga balanyara yana liŋgu biyapulnha dhaŋaŋnha dhäykawurrunydja ga yumurrkuny'tja miṯtji. 38Ga bitjarrayi bili wäyindja walala bukmak yana wunybir'yurruna, bulikiny'tja ga lämdja guḻku'na dhikana dhaŋaŋnha. 39Ga ŋunhalayina wäŋaŋura ŋunhi walala gulyurruna, bala walala batharana yukurrana ŋathanydja, yurru ruwaŋga'miriw ŋunhiyi ŋathanydja, liŋgu walalanha gukuŋala ŋunhi waḏutja yana ŋuliŋuruyi wäŋaŋuru Yetjipŋurunydja.

40Yo, walala Yitjuralpuyŋunydja yukurrana nhinana ŋunhala Yetjiptja weyinnha dhikana, dhuŋgarranydja-ŋupara bo-wandrut ga dhaytina (430-na), yurruna walala ŋunhi dhawaṯthurrunanydja marrtjinanydja-wala.

Ŋurruŋumirri dhawal-wuyaŋinyara Yitjuralpuyŋu nhanŋuway dhulŋuŋu Godku

12:50—13:16 (The first born belong to God)

50Ŋe. Walala Yitjuralpuyŋuyunydja yolŋu'-yulŋuyu yana märr-yuwalkthina märraŋala dhäruktja ŋunhi nhaltjarra Garrayyu ḻakaraŋala maṉḏapala Mawtjitjpa ga Yärunba, 51ga ŋuriŋi yana liŋgu munhaku Garrayyu gäŋala dhawaṯthunmaraŋalana Yitjuralpuyŋunhanydja yolŋu'-yulŋunha, yarrkthunmaraŋalana ŋulaŋuru wäŋaŋuru Yetjipŋurunydja, guḻku'na bena yolŋu'-yulŋu miṯtjinydja.