gnnNTOTPO

Acts 21

Bol marrtjina Djurutjalamlilina

1Ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋanapurru wap-wapthun mitjiyalilina, bala dhunupana marrtjina. Marrtjina ŋanapurru yukurra yana liŋgu-u-u, ga buna ŋanapurru Gatjnha wäŋaŋura, ga ŋuliŋuruyinydja ŋanapurru marrtji yukurra-a-a, ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru mulka Rawutnha wäŋa. Ga ŋuliŋuruyinydja ŋanapurru marrtji yukurra-a-a ga Batarana wäŋaŋura. 2Ga ŋunhalanydja wäŋaŋura ŋanapurru maḻŋ'marama wiripuna mitjiya, bala wap-wapthun ŋunhimalayina wiripulilina mitjiyalili, märr yurru ŋanapurru marrtji bala Banitjalilina ŋuriŋiyi. 3Yo, marrtjina ŋanapurru ŋunhi bala mitjiyayunydja-a-a, yana liŋgu ga djuḻkmarama Djaparatjtja ŋunhiyi wäŋa runu'. Nhäma warray ŋanapurru ŋunhiyi rununy'tja, yurru ŋanapurru yukurra yana marrtji djuḻkthun ḻäynha, yana liŋgu-u-u, ga dhawaṯthundja ŋanapurru Djiriyana wäŋaŋura. Yo, bunanydja ŋanapurru ŋunhi ŋunhili wäŋaŋuranydja yäkuŋura Däyana; ŋunhilina ŋayi ŋunhi mitjiyanydja gulyun, bala walala yukurra girri'na mitjiyaŋuru ŋuliŋuru dhawaṯmarama.

4Ŋunhalayi Däya wäŋaŋura ŋanapurru maḻŋ'marama yolŋunha walalanha Garraywalaŋumirrinhanydja, bala ŋanapurru nhinana walalaŋgala yukurra ŋunhili 7-nha walu. Ŋunhiyi yolŋu walala marŋgithina Garrkuḻukkala Birrimbirryu, bala walala waŋana Bolnhana bitjarra, “Yakana nhe yurru marrtji bala Djurutjalamlilinydja, bili mari yukurra bathalana ŋorra ŋunhalaminydja wäŋaŋura nhuŋu,” bitjarrana. Yurru ŋayi Bolyunydja yaka dhäruk märraŋala walalanha.

5Dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋanapurru gonha'yurruna wäŋanhanydja ŋunhiyi, bala ŋanapurru marrtji balayi mitjiyaliliyi, ga bukmak ŋunhi yolŋu walala, djamarrkuḻi' ga dhäykawurru ga ḏarramuwurru ŋunhi Garraywalaŋumirrinydja walala, bukmaknha malthun marrtji ŋanapurruŋgu bala raŋililina yarrupthun. ŋunhili raŋiŋuranydja ŋanapurru bukmaknha ṉepaḻ-nyilŋ'thun yukurra, bala ŋanapurru bukumirriyamana. 6Bala ŋanapurru ŋunhilinydja walalanha waŋa “Djutj-djutj” bitjanna, ŋunhi yolŋu'-yulŋunhanydja roŋinyamaramanydja, bala marrtji wap-wapthun mitjiyalilina, ga walalanydja roŋiyirrina yukurra wäŋalilina.

7Ŋanapurru yukurra mukthun yana marrtji-i-i, yana liŋgu-u-u ga Dolimaya wäŋaŋura, ga ŋunhalayi ŋanapurru biyapul maḻŋ'marama Garraywalaŋumirrinha yolŋunha walalanha, ga ŋunhili nhina ŋanapurru walalaŋgala waŋgany ḏaykun, 8ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru marrtjina. Marrtjina ŋanapurru yukurra yana liŋgu, ga buna ŋanapurru Djitjariyana wäŋaŋura, ga ŋunhilinydja ŋanapurru marrtji bala Bilipkalana wäŋalili, ŋurikalana yolŋuwala ŋunhi ŋayi dhäwu'-ḻakaranhamirri Garraywu ŋunhiyi, bala ŋanapurru nhinana nhanukalana ŋunhiliyinydja. Yo, Biliptja ŋunhi ŋunhiyi yolŋu, ŋunhi walala ŋanya djarr'yurruna ŋunhala Djurutjalam ŋäthili, ŋulinyaramirriyu ŋunhi walala djarr'yurruna 7-nha yolŋu'-yulŋunha Garraywalaŋuwu djämawu. 9Ga nhanŋu Bilipku gäthu'mirriŋunydja walala ḏämbumiriw dhäykawurru ŋunhi walalanydja ḻuni'-ḻuni, yurru ŋuriŋiyi walalay dhäykawurruyu ŋuli ḻakaranhanydja Garrkuḻukkala ŋuriŋi Birrimbirryu, ḻakaranha walala ŋuli dhunupa bitjana warraŋulkunha Godku dhäruk yolŋu'-yulŋuwu. 10Ga ŋunhili ŋanapurru nhinananydja walalaŋgala märr-ḻurrkun' walu, bala ŋayinydja ŋunhi bunana dhäwu'-gänharamirrinydja yolŋu ŋulaŋuru Djudiyaŋurunydja, yäku Yakapanydja 11Yo marrtjinydja ŋayi ŋanapurruŋgala, bala ŋayi dhunupa yupmarama biralnha Bolwala, bala ŋayi ḏapmaranhamirri goŋnha ŋanyapinyay ŋayi ga ḻukuna maṉḏanha ŋuriŋiyi biralyunydja Bolwalanydja. Bala ŋayi waŋa bitjanna, “Garrkuḻukthunydja Birrimbirryu ḻakarama yukurra ŋunhi ŋunhala Djurutjalamdja yurru ŋunhi biral-waṯaŋunhanydja yolŋunha ḏapmarama bitjanna ŋuriŋi Djuwsthunydja yolŋu'-yulŋuyu, bala wekama yurru ŋunhana mulku'-mulkuruwalana yolŋu'-yulŋuwala goŋlili.”

12Ga ŋunhi ŋanapurru ŋäkula dhäruk waŋanhara bitjanaranydja, bala ŋanapurrunydja ga ŋuriŋi wiripu-guḻku'yu yolŋu'-yulŋuyu waŋana ŋanya Bolnhanydja bitjanna, “Buku-djulŋi Bol, yakana nhe yurru marrtji bala Djurutjalamlilinydja.” 13Ga ŋayi Bolnydja waŋana bitjarra, “Nhäku nhuma yukurra waŋa ŋarranha dhuwala bitjandhinydja? Yaka biyakayi ḻakaraŋa mel-milkarrimirriyunydja. Nhaltjan nhuma yurru yulŋunydja ŋarranha?... Ŋayaŋuna ḏaw'yun?... ga ganydjarrnha gulmarama? Ŋarra yurru marrtji yana balayi Djurutjalamlili, ga ŋuli walala yurru ḏapmarama ŋarranha, ŋunhiyinydja manymak, ga ŋuli walala ŋarranha yurru murrkay'kuma, ŋunhiyinydja ŋamakurru'na; ŋarra yurru rakunydhirri yana nhanŋu Garraywu Djesuwu.”

14Bukmakthuna ŋunhi ŋanapurru yukurra ḏaḏawmaramanydja ŋanya, yurru gulkuruna. Bala ŋanapurrunydja dhunupa märr-yawaryunna ganana ŋanya, bala waŋa bitjanna, “Manymak. Garraywunydja nhanŋuway ḏukṯuk yana yurru nhuŋu maḻŋ'thundja.”

15Nhinana ŋanapurru yukurra ŋunhili märr-gurriri walalaŋgala, bala ŋanapurru girri'na malanha ŋanapurruŋguway marrtji ḻuŋ'thunmarama, bala marrtjina yana bala Djurutjalamlilina. 16Ga walala ŋunhi wiripu-guḻku' yolŋu'-yulŋu Garraywalaŋumirri walala ŋurukuy Djitjariyawuy wäŋawuy melthundja ŋanapurruŋgu bämarany'tja. Ga ŋunhi ŋayi ŋanapurruŋgu munhakuyirrinydja gandarrŋurana, bala walala gäma ŋanapurrunha wäŋalili yolŋuwala Nayatjangalana yäkuwala, bala ŋanapurru ŋunhalayina nhinanydja yukurra ŋulinyaramirriyuyi munhakunydja. Ŋunhiyinydjayi yolŋu Djaparatjpuy wäŋawuy, ŋunhi ŋurruthaŋala ŋayi wekanhamina Garraywala.

Bolyu milthurruna Djayimnha

17Yo, wiripuŋuyuna ḏaykun'thu ŋanapurru biyapul marrtji yukurra-a-a, yana liŋgu-u-u, ga buna ŋanapurru Djurutjalamnha wäŋaŋura, ga ŋunhalayi ŋanapurruŋgu walala ŋunhi Garraywalaŋumirrinydja walala gumurr-ŋamathirri dhika. 18Ga wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋanapurru marrtji bala withiyan yolŋuwala yäkuwala Djayimgalana, ga ŋunhi djäkamirri walala Garraywalaŋumirriwu yolŋuwu walalaŋgu, walala ḻuŋ'thundhi waŋgany-manapanmirriyi ŋunhili. 19Ŋayinydja ŋunhi Bolnydja dhärrana, bala ḻakaraŋala marrtjina märr-ŋamathinana yolŋu'-yulŋuwuna, bala ŋayi waŋana walalaŋgala ḻakaraŋala bukmakkuŋala nhaltjarra ŋayi yukurrana Godthu djäma mirithirri yana ŋamakurru ŋuruku ŋunhi mulku'-mulkuruwunydja yolŋu'-yulŋuwu nhanukala djämakurru Bolwalanydja. 20Gurrum'thurruna dhika walala mäkiri'-witjurrunanydja yukurrana nhanŋu Bolwu, bala walala yukurrana wokthurrunana wirrkina Godkunydja.

Bala walala dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja waŋana bitjarrana Bolnha, “Wäwa, ŋanapurru yurru ḻakarama nhuŋu dhiyakuynha wäŋawuy. Dhiyalami Djurutjalamdja wäŋaŋura guḻku'na ŋula nhämunha'na dhikana miṯtji Djuws yolŋu'-yulŋu nhina yukurra, ŋunhi walala liŋgu märr-yuwalkthina Garraynha, yurru walala yukurra ŋayathama mukthun yana ŋunhiyi baṯ bitjan ŋäthiliŋunydja rom. 21Walala ŋuriŋiyinydja walalay guyaŋirri yukurra yanapi nhenydja ŋuli ḻakaraŋu Djuwskunydja yolŋu'-yulŋuwu gutjparr'yunarawuna be ŋuriki Mawtjitjkalaŋuwunydja romgu, liŋgu walala ŋäkula dhäwu' nhuna. Walala yukurra guyaŋirri yanapi nhe ŋuli waŋa bitjan ŋuriki Djuwskunydja yolŋu'-yulŋuwu. ‘Yaka mitthurra nhuŋuway yothunha, ḏarrtjalkkuŋa Godkunydja, ga yaka malthurra Djuwskalaŋunydja romgu biyapulnydja.’ Bitjanna walala yukurra djarrpikumana guyaŋirri nhunanydja. 22Ŋanapurrunydja yukurra dhuwala warwuyunna nhuŋu yulŋunydja, liŋgu walala yurru marŋgithirrina ŋunhi nhenydja dhiyalamina. Walala ŋuli bäynha nhuna wutthurru, liŋgu walala wirrkina ŋaramurryirrinydja yukurra nhuŋu. 23Bitjanna nhe yurru gam': Dhuwala yolŋu'-yulŋu ḏämbumiriw yukurra nhina, ŋunhi walala ŋuli yukurra dhawu'-nherraṉmirri Godkala. 24Ŋanapurrunydja yurru wekama ŋunhayi ḏarramuwurrunha nhokalana djäkalili. Nhe yurru marrtji walalaŋgala rrambaŋi nhuma, bala Godkala buṉbulili, ga ŋunhalana nhuma yurru ḏarrtjalkkunharamirrinydja yukurra ŋunhayina walala, ga rrupiyanydja nhepi yurru guŋga'yun wekama walalanha, märr walala yurru mundhurr wekama Godku, ga ŋuliŋuruyinydja dhäŋuru walala yurru muḻkurrnha yukurra wirrkthunmirri. Ŋunhi walala yurru yolŋu'-yulŋuyu nhämanydja nhuna bitjanarayinydja djämawuy, bala walala yurru dhunupa marŋgithirrina, ŋunhi nhe yukurra ŋayathamayi rom Mawtjitjkuŋunydja, yaka yana nhe ŋula ḏupthurruna; walala yurru marŋgithirrina ŋurikiyi dhäwu'wu ŋunhi walala ŋuli yukurra ŋäma djawukinyarayŋuna wal'ŋu nhuna, yakana yuwalk.

25“Ga wiripunydja ŋanapurru djorra' djuy'yurruna ŋuruku mulku'-mulkuruwu yolŋu'-yulŋuwu, ŋunhi walala yukurrana bilyurruna malthunarawu Garraywu. Ŋanapurru ḻakaraŋalanydja walalambala bitjarra, ‘Nhuma yurru yaka ḻuka wäyin ŋanak, ŋunhi walala ŋäthili wekaŋala ŋuriki goŋbuywu waŋarrwu, ga yaka ḻukiya gulaŋ wäyinnha, ga yaka ḻukiya wäyinnha ŋunhi mayaŋ'puynydja birrirri'yunara, ga yaka marramba'thiyanydja.’ Bitjarranydja ŋanapurru ḻakaraŋalayi ŋurupa ŋunhi Garraywalaŋumirriwa mulku'-mulkuruwa yolŋu'-yulŋuwa, märr yurru walala ŋayathama ŋunhiyi rom malanha yukurra.” Bitjarra walala ḻakaraŋalanydja Bolwa.

26Ŋayinydja ŋunhi Bolyunydja ŋäkula, bala märraŋalana yana ŋunhiyi dhäruk walalaŋgu. Bala wiripuŋuyunydja munhayu walala ḏarrtjalkkunhaminana walalanhawuy walala, ŋunhi romdja yukurra bitjandhina waŋa, ŋayipi Bol ga ŋunhiyi ḏämbumiriw ḏarramuwurru, ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja walala marrtjina bala buku-ŋal'yunaramirrililina buṉbulili. Bala ŋayi Bolyu ḻakaraŋala ŋuripanydja ŋurru'-ŋurruŋuwanydja yolŋuwa bitjarrana, “Ŋanapurruna yurru dhiyalaŋumiyinydja romŋura nhina yukurra märr-ḻurrkun' munha, ga ŋuliŋurunydja dhäŋuru ŋarra yurru bäyim waŋga'-waŋgany wäyin dhiyakuyi walalaŋgu ḏarramuwurruŋgu, märr yurru walala wekama Godku, bitjan ŋapatjkunaramirri walalaŋguway yätjpuynha.”

Walala Bolnhanydja mulkanana ŋunhili buku-ŋal'yunaramirriŋura buṉbuŋura

27Yo, walala nhinana yukurrana ŋunhiliyi ḏarrtjalkkunharamirriŋuranydja romŋura 7-walu, ga ŋunhi ŋayi galki dhawar'yurrunanydja marrtjina, bala walala ŋunhi Djuwstja yolŋu'-yulŋu ŋurukuynydja Yaytjapuynydja bunanana, bala nhäŋala ŋanyanydja Bolnhanydja ŋunhimalayina buku-ŋal'yunaramirrililina Buṉbulili. Bala walala ŋaramurrkuŋalana ŋunhi guḻku'nhanydja yolŋu'-yulŋunha, goḏuy-wuŋalana marina wirrkina nhanŋu Bolwu. Bala walala mulkanana ŋanya Bolnhanydja, 28bala yatjunmina waŋana bitjarrana, “Way nhuma yolŋu walala Yitjuralpuyŋu, go guŋga'yurra ŋanapurrunha. Dhuwalanydja gay' yolŋu, ŋayinydja ŋuli dhuwalayinydja marrtji yukurra bawala'mirrikurru wäŋakurru, bitjan ŋayi ŋuli marrtji ḻakaramanydja dhuwala gam', ‘Yaka malthurra Mawtjitjkalaŋunydja ŋurikinydja romgu,’ bitjanna. Ga bitjandhi liŋgu ŋayi ŋuli yukurra waŋa yätjkuma dhuwala Godku Buṉbunhanydja. Dhuwalanydja ŋilimurruŋgu dhuyu wäŋa gay' baḏuwaḏuyunara nhanukuŋuna, liŋgu ŋayi gäŋala mulku'-mulkurunha yolŋu'-yulŋunha dhipalayi Buŋbulili.” 29Yo, waŋananydja walala ŋunhi bitjarrayi, liŋgu walala nhäŋala waŋganynha Yipatjatjpuyŋunha yolŋunha yäkunha Dopamatjnha, ŋayi yukurrana marrtjina malthurruna nhanŋu Bolwu ŋula dhukarrkurru, bala walala guyaŋina ŋanyanydja Bolnhanydja yanapi ŋayi gänha ŋunhiyi mulkurunha ḏarramunha balayi ŋunhamala buṉbulili, ŋunhi ganaŋ'thunarawuy walalaŋgu Djuwskunydja ŋunhiyi wäŋa.

30Bukmaktja ŋunhi yolŋunydja walala ŋurikiy wäŋawuynydja ŋayaŋu-yätjtjinana wirrkina maḏakarritjthinana, bala walala gundupuŋalana yana buṉbulilinydja ŋunhimalayi, baṯ-gay' mulkanana ŋanya Bolnhanydja, bala warryu'-warryurrunana dhawaṯmaraŋalana ŋuliŋuruyi buṉbuŋurunydja. Bala dhunupana walala dhaḻ'yurrunana dhurrwaranydja. 31Walala bini murrkay' muka bunha Bolnhanydja, yurru ŋayi waŋganydhu ŋula yolthu dhäruk warray djuy'yurruna ŋuriki ŋurruŋuwu wal'ŋu yolŋuwu, ŋunhi ŋayi djäkamirri ŋuriki Rawumbuyŋuwu miriŋuwu walalaŋgu; waŋananydja ŋayi ŋunhi bitjarranydja, “Go marrtjiya waḏutja lili, liŋgu dhiyala Djurutjalamdja mari yukurra marrtji bathala,” bitjarra.

32Ga dhunupana ŋunhi ŋurruŋunydja ḏarramu ga nhanŋu mala waṉḏinana nhinana bala ŋunhimalayina wäŋalili, ga ŋunhi walala nhäŋalanydja ŋunhiyi miriŋunhanydja yolŋu'-yulŋunha gundupunharanydja, bala walala dhunupana ḏaḏawyurrunana Bolwala bartjunmaranhaŋurunydja. 33Bala ŋayi ŋunhi ŋurruŋunydja yolŋu marrtjinana bala, baṯ-gay mulkanana Bolnhanydja, bala ŋayi waŋana bitjarrana, “Ma' ḏapmaraŋa ŋanya ŋopurr maṉḏanha dhiyaŋu raki'yu märrma'yu,” bitjarra. Bala ŋayi dhä-wirrka'yurruna walalanha bitjarra, “Yol ŋayi dhuwala yolŋunydja? Nhä ŋayi dhika djäma yätjkuŋalanydja?”

34Bala walala ŋunhi yolŋu'-yulŋunydja yatjunmina wirrkina dhikana, yurru yatjunminanydja walala yukurrana wiripu warray ga wiripu warray ḻakaraŋalanydja, bala ŋayi ŋuriŋi ŋurruŋuyunydja buŋgawayunydja wal'ŋu yakana maḻŋ'maraŋala nhäŋura ŋunhi yukurrana mari marrtjina. Bala ŋayi waŋana nhanukalaŋuwu miṯtjiwunydja ŋuriki miriŋuwunydja walalaŋgu bitjarrana, “Gäŋana ŋanya ŋunhiyi miriŋuwalana dhaḻakarrlili wäŋalili ya',” bitjarra. 35Bala dhunupana ŋuriŋiyi miriŋuyunydja walalay ḻaw'maraŋalana ŋanya Bolnha, bala gäŋalana nhinana bala-a-a garrwarkurruna, liŋgu walala ŋunhi yolŋunydja walala yukurrana ḏur'-ḏuryunminana ga goŋdhuna walalaŋgalay mar'-maryurruna nhanŋu wutthunarawuna; walala bini bunha murrkay'kunha muka ŋanya.

36Yurru walala ŋuriŋi miriŋuyunydja mukthurruna yana gäŋala garrwarkurru ŋanya bala, ga walala yukurrana guḻku'na ŋunhi yolŋunydja walala malthunminana marrtjina bala. Bala walala yukurrana waŋana yatjunmina bitjarrana, “Buŋana ŋanya, murrkay'kuŋana,” bitjarra.

Bol ḻakaranhaminana yukurrana ŋanyapinyay ŋayi

37Yo, walala gäŋgala marrtjina ŋanya Bolnha ga-ga-gaaa, yana liŋgu ga mulkana walala ŋunhiyi wäŋa ŋuriki miriŋuwu walalaŋgu nhinanharamirri. Galki muka bini walala ŋanya gänhanydja bala djinawa'lili wal'ŋu, bala ŋayinydja Bolnydja waŋana ŋurikala ŋurruŋuwalanydja yolŋuwala dhärukkurru Gurikkurruna, ŋayi waŋana bitjarra, “Buŋgawa, waŋa ŋarra nhuna yurru dhuwala.” Ga ŋayinydja ŋunhi ŋäkula ṉirryurruna ŋanya dhäruktja, bala ŋayi waŋana bitjarrana, “Way, waŋanydja nhe yukurra dhuwala Gurik warray dhäruktja? 38Ŋarranydja dhuwala guyaŋina yanapi nhe Yetjippuyŋu yolŋu, ŋunhiyi mari-djämamirri ŋunhi ŋayi märr-yawungu waŋgany-manapana yukurranha ḻuŋ'maranha guḻku'nha yolŋunha walalanha, ga ŋunhala ŋanhdharkŋurana wäŋaŋura walala yawungu yukurra girri'-ŋamathirrinydja bunharawunydja ŋanapurruŋgu.”

39Bala ŋayinydja Bolnydja waŋana bala buku-ruŋiyinyamaraŋala bitjarra, “Ŋarranydja dhuwala Djuw yolŋu. Ŋurukuy dhuwala ŋarranydja Dätjapuy wäŋawuy, ŋurikiy ŋunhi ŋunhayinydja wäŋa dharrpal warray wal'ŋu, Djilitjiyanydja makarrŋura. Gonha'yurra ŋarranha, ŋarra yurru waŋa walalaŋgu ŋuruku yolŋu'-yulŋuwu.” 40Bala ŋayi ŋunhi ŋurruŋunydja yolŋu yana yoraŋalana nhanŋu Bolwu. Bala walala nherraranydja ŋanya ŋunhana wal'ŋu yana, garrwarlilina märr.

Walalanydja ŋunhi yolŋu'-yulŋunydja mukthurrana yana yatjunmina, bala ŋayi Bolyunydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhiyi mukthunmaraŋalanydja goŋdhuna nhanukalay ŋayi, bala ŋayi waŋananydja ŋunhiyi Bolnydja Yipurukurruna dhärukkurrunydja ŋunhi yolŋu'-yulŋunhanydja yukurrana.