gnnNTOTPO

Acts 28

Bolnha ḻäwuŋala bäpiyu, yurru yaka ŋayi rakunydhinanydja ŋuriŋiyi

1Yo, bukmaknha ŋanapurru ŋunhi dhawa-yawaṯthurruna walŋamirrina ŋunhili wäŋaŋuranydja, yurru ŋanapurru ŋunhi maḻŋ'maranhaminanydja, Muluta warray ŋunhiyi runu'ŋura wäŋaŋuranydja. 2Ŋunhiyi runu'puyŋu wäŋawuy yolŋu'-yulŋu mirithina ŋanapurruŋgu dhika gumurr-ŋamathinanydja walala, mel-wuyunaramirriŋga yana ŋanapurruŋgu, yurru ŋunhi dharyurruna marrtjina yulŋunydja waltjaṉdhu, ga ŋulwitjthu yukurrana watayu bo'yurruna. Ŋanapurrunydja guyiŋarrmina mirithinana, bala walala yukurrana djäma gurthana baṯthurruna ŋanapurruŋgu ḻithanmaranharawuna.

3Bala ŋayinydja Bolnydja marrtjina ŋayipina bala gurthawuna galkaṉarawu, ḻuŋ'maraŋala dhiṯthurrunanydja gurthanydja malanha rikuny'tja, bala gäŋalana. Gäŋalanydja ŋayi bala, bala rarr'yurrunana gurthalilina, bala ŋayi dhawaraŋ'ŋurunydja ŋuliŋurunydja bäpina dhawaṯthurruna, bala dhunupa ḻäwuŋalana ŋanya goŋnha. 4Walalanydja ŋunhi yolŋu'-yulŋuyunydja nhäŋalana ŋunhi bäpinha goŋlilina nhanukala Bolwala, ŋunhi ŋayi yukurrana dhaŋgaŋala, bala walala waŋanhamina walalawuynha bitjanminana, “Dhuwalanydja mak yolŋu yätj mirithirri; moṉuŋu mak ŋayi dhuwala gonha. Dhawaṯthurrunanydja ŋayi ŋulaŋuru gapuŋurunydja walŋa warray, yurru ŋula yol yaka mak nhanŋu ḏukṯuk nhinanharawu walŋawu. Ŋayinydja yurru rakunydhirrina ŋunhayi yulŋunydja, ŋurukuŋu bäpiwuŋunydja.”

5Yurru ŋayi Bolyunydja ŋunhiyi yana djalk-djalkthurrunana bäpinha gurthalilina, yup-nha ŋunhiyi bäpinydja gurthalilina nhärana, yurru yaka ŋayi Bol rirrikthurrunanydja ŋula ŋuriŋiyi. 6Walala yukurrana ŋunhi yolŋu'-yulŋuyunydja nhäŋalana ŋanya Bolnha, wanhaka bini ŋayi ŋunhi buḻ'yunna ŋuriŋiyi bäpiwuŋu ḻäwunhara; walala yukurrana gatjpu'yurrunanydja nhäŋalanydja ŋanya galkinyarawuna rakunydhinyarawuna. Märr-weyinnha walala yukurrana ŋunhi nhäŋalanydja ŋanya, galkurrunanydja be rakunydhinyarawunydja wo nhaltjanarawunydja rirrikthunarawunydja. Nhinana walala yukurrana-a-a, ga bäyŋu warray ŋayi bitjarrayi ŋula. Bala walala waŋanhamina bitjanmina, “Way, ŋunhanydja mak dhuwala, gonha ŋayi Waŋarr bay,” bitjarra.

7Ga buŋgawa ŋurikiy wäŋawuynydja yäku Bapaliya, ga wäŋanydja nhanŋu galki, ŋunhi yana bäyma; ŋayina ŋanapurrunha ŋuriŋiyinayi garr'yurrunanydja balayi nhanukiyingalaynydja wäŋalili, ga ŋunhalayina ŋanapurru yukurrana nhinananydja nhanukalana wäŋaŋura ḻurrkun' walu.

8Nhanŋu ŋurikiyi buŋgawawu bäpa'mirriŋu ŋorrana yukurrana rirrikthurruna, yurru rerrinydja nhanŋu ŋurikiyi gorrmurthinyaramirri ga waḻurrkwaḻurrk; mirithinana ŋayi rirrikthurrunanydja yukurrana. Bala ŋayi ŋunhi Bolnydja marrtjinana yana balayi, withiyarana ŋanya, bala dhunupana ŋayi Bol goŋ-ŋal'yurrunana yolŋunydja nhanukala, bukumirriyaŋalana manapara nhanŋu. Bala dhunupana ŋayi walŋathinana ḏukthurrunana ŋunhiyi yolŋunydja. 9Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja bala wiripu-guḻku'yu yolŋu'-yulŋuyu gäŋala wiripuwurrunhana rerrimirrinha walalanha balayi Bolwala, ga walala yukurrana bukmaknha yolŋunydja walala ŋunhi ḏukthurrunana.

10Yo, ŋurikiy wäŋawuy yolŋuyu walalay ŋanapurruŋgu yukurrana weka'-wikaŋala guḻku'na malanha girri', ga ŋunhi ŋanapurru gonha'yurruna ŋunhiyi wäŋanydja bala mitjiyalilina wap-wapthurruna, walala ŋanapurruŋgu yukurrana wekaŋala nhä malanha guḻku'na, marrtjinyarawuna yana ŋanapurruŋgu ŋunhiyinydja gana'na.

Bol bunanana wäŋaŋura Rawumnha

11Yo, nhinananydja ŋanapurru yukurrana ŋunhili runu'ŋuranydja ḻurrkun'nha ŋaḻindinydja, yana liŋgu-u-u ga ḏiwukthurruna ḻatju'yina dhika wäŋa. Ga ŋunhalayi ŋäthili runu'ŋura wäŋaŋura mitjiya yukurrana dhärrana ŋulaŋuru Yaliktjandaraŋuru wäŋaŋuru, yäkunydja ŋunhi ŋayi mitjiyanydja ‘Waŋarr ŋurru-maltjaṉa maṉḏanha.’ Yo, ŋunhiyi mitjiya galkurruna yukurrana ŋunhiliyi wapurarr'thinyarawu, bala wapthurrunanydja ŋanapurru yukurrana ŋunhimalayina mitjiyalilinydja, bala marrtjinana dhunupana.

12Marrtjinanydja ŋanapurru yukurrana bala-a-a, yana liŋgu ga wäŋa mulkana Djirakutj yäku. Ga nhinana ŋanapurru ŋunhilinydja wäŋaŋura ḻurrkun' walu, bala ŋanapurru marrtjinana. 13Marrtjina ŋanapurru yukurrana ga-ga-gaaa, yana liŋgu ga Retjamnha bunana, makarrŋura Yitalina. Yo, wiripuyuna ḏaykun'thu ŋayi wata yukurrana bo'yurruna djalathaŋŋuruna, märr-gaŋga ya', bala ŋanapurru marrtjinana, yana liŋgu ga waḏutja yana ŋanapurru bunana Butiyalina, ga ŋunhalayinydja ŋanapurru gonha'yurrunana mitjiyanydja ŋunhiyi.

14Ga ŋunhiliyi wäŋaŋura yolŋu walala yukurrana nhinana Garraywalaŋumirri walala, ga walala ŋanapurruŋgu gumurr-ŋamathirri ŋunhilinydja wäŋaŋura, bala ŋanapurrunha garr'yunna walalaŋgalay wäŋalili, ga nhina ŋanapurru ŋunhilina walalaŋgala ŋula nhämunha' ḏaykun'. Ga dhäŋuru ŋuliŋuruyinydja ŋanapurru marrtji ḻukuyuna bala Rawumlilinydja. 15Ga ŋunhalanydja Rawumdja Garraywalaŋumirriyu walalay yolŋu'-yulŋuyu ŋäkula ŋunhi ŋayi Bolnydja galkina, bala walala ḻaw'yunna ŋuliŋuruyi Rawumŋurunydja, bala wäŋgaŋalana marrtjina bala gumurr'yurrunana nhanŋu Bolwuna, yana liŋgu ga gandarrŋurana ŋanapurru bunanhaminanydja. Ŋayi nhäŋala walalanha Bolyunydja, bala buku-wurrparana Godnhana, bala ŋayi ŋunhi Bolnydja marrparaŋ'thinana dhikana walalaŋgala ŋunhi märr-ŋamathinyarayunydja.

Bolyu marŋgikuŋala ḻakaraŋala Djesunha Rawum ŋunhala

16Marrtjinydja ŋanapurru yukurra ŋuliŋurunydja yanana liŋgu-u-u, ga mulka ŋanapurru Rawumnha wäŋa, ga ŋunhalayi Rawumdja walala nhanŋu Bolwunydja dhayuŋara wäŋana wal'ŋu, yurru bitjarra liŋgu miriŋunydja yolŋu yukurrana nhinana ŋunhiliyi djäkana nhanŋu, nhäŋala ŋanya yukurrana winya'yunaraŋuru.

17Yo, ḻurrkun' walu ŋayi nhinananydja Bol ŋunhilinydja, bala dhäŋuru ŋuliŋurunydja ŋayi dhäruknha djuy'yurruna ŋuriki ŋurru'-ŋurruŋuwu yolŋu'-yulŋuwu, Djuwskuna walalaŋgu. Yo, ḻuŋ'maraŋalanydja ŋayi walalanha nhanukalay ŋayi wäŋalilinydja, bala ŋayi Bolnydja waŋana walalaŋgala bitjarrana, “Wäwa walala, yaka ŋarra dhuwala ŋula nhä yätjtja djäma ŋilimurruŋgalaŋuwu miṯtjiwu, ga yaka ŋarra bakmaraŋala rom ŋunhi, ŋunhi ŋilimurru märraŋala beŋuru ŋilimurruŋgalaŋuwala märi'muwala. Yana walalanydja ŋarranha mulkanana ŋunhala Djurutjalamdja ŋula nhäŋurana yana, ŋurrumiriwŋurana, ga wekaŋala ŋarranha goŋlili Rawumbuyŋuwaiana buŋgawawala. 18Dhä-wirrka'yurrunanydja walala ŋarranha yukurrana ŋunhi, ga bäyŋuna walala maḻŋ'maraŋala ŋula yätjtja ŋarrakala. Ŋayinydja bini ŋunhiyi Rawumbuyŋuyunydja ŋurruŋuyunydja ŋarranha yäna warray dhawaṯmaranha, 19yurru walalanydja ŋunhi Djuwstja yolŋu walala waŋana bunharawu warray ŋarraku, yaka warray walala ḏukṯukthina ŋarraku dhawaṯmaranharawu yänaŋuwu. Bala ŋarranydja waŋana bitjarrana, “Ŋarranydja ḏukṯuk ŋarra yurru marrtji bala Djetjawala, ŋayi yurru ŋarranha dhä-wirrka'yun ŋunhala Rawum. Yurru yaka ŋarra yukurra dhuwala waŋa ŋula yätjkuma ŋarrakuwuy miṯtjinha yolŋu'-yulŋunhanydja. 20Ga dhiyakuyina ŋayaŋuwu ŋarra nhumalaŋgu wäthurruna, garr'yurrunanydja lili, märr ŋarra yurru waŋa yukurra nhumalanha, liŋgu dhuwalana ŋarra yulŋunydja ḏapmaranharana djiŋdjiŋ'mirrina, liŋgu ḻakaramana ŋarra ŋuli yukurra ŋunhinhana yolŋunha ŋunhi walala yukurra Djuws dhukarr-nhäma ŋurikiyi maḻŋ'thunarawuna.”

21Ga walalanydja ŋunhiyi Djuwstja yolŋu walala waŋana nhanukala Bolwalanydja bitjarra, “Yaka warray dhuwala ŋanapurru märraŋala djorrany'tja ŋulaŋuru Djudiyaŋurunydja ḻakaranhara marŋgikunharanydja nhuna, ga yakana ŋula yol ŋulaŋuruyi marrtjina dhäwu'mirrinydja gäŋala lili ŋanapurruŋgala. Yaka ŋanapurru ŋäkula nhuna yätjthinyaranydja. 22Yurru ŋanapurrunydja dhuwala ḏukṯuk ŋänharawuna nhokalaŋuwu dhärukkuna, nhä nhe yurru ŋanapurruŋgu ḻakarama yukurra, liŋgu ŋunha birrka'mirriŋurana wäŋaŋuranydja yolŋu walala yukurra ḻakaranhamirri yätjkunharamirrina nhumalanha, ŋunhi nhuma yukurra märr-yuwalkthirri ŋurikala yolŋuwala Djesuwala yäkuwala.”

23Bala walala waŋana Bolwala bitjarra, “Waluyunydja ŋanapurru boŋguŋu ŋula nhäyu marrtji ŋi',... bala nhe yurru ŋanapurruŋgu ḻakaraŋuna,” bitjarra walala ḏaykun'tja ḻakaraŋala. Bala walala ŋunhi Djuwstja yolŋu'-yulŋu marrtjinana waŋgany-manapanminanydja ŋunhili Bolwala wäŋaŋuranydja, biyapulnha guḻku'na dhikana miṯtji. Bala ŋayi yukurrana ŋunhi dhäwuny'tja ḻakaraŋala goḏarr'ŋuru ga yana liŋgu ga munhakuyina; yuwalkkuŋala ŋayi yana warraŋulkuŋalana ḻakaraŋalanydja yukurrana Godku romdja, ga bitjarrayi bili ŋayi ḻakaraŋalayi yukurrana Djesunhanydja. Ŋayi yukurrana ḻakaraŋalanydja ŋunhi Bolyu ŋulaŋuru Mawtjitjkala ŋunhi romŋuru ga ŋuliŋuru ŋunhi dhäwu'-gänharamirriwuŋu ŋunhi wukirriwuy. “Dhuwalanydja dhäruk malanha ŋäthiliŋuwuy wukirriwuy dhunupamirriyama yukurra ḻakarama ŋanya Djesunha,” bitjarrayina ŋayi yukurrana waŋananydja Bol.

24Wiripu-guḻku'yunydja ŋanya dhäruk märraŋala ga märr-yuwalkthina Djesunha, yurru wiripu-guḻku'yunydja yakana märr-yuwalkthina, yakana walala ḏukṯukthina ŋurikiyinydja dhäwu'wu. 25Bala ŋayi Bolyu dhawar'yunaranydja dhäruk waŋana ḻakaraŋala walalaŋgu, ga ŋuriŋi dhärukthunydja ŋunhi Djuwsnhanydja bäpurru'nha barrkuwatjkuŋala märrma'lilina. Ga ŋunhi walala gonha'yurruna Bolwu wäŋanydja, bala walala marrtjina waŋanhamina bala dhä-ḏal'yunminana, liŋgu wiripu-guḻku'yu märr-yuwalkthina ga wiripu-guḻku'yunydja yaka. Ga dhuwalana ŋunhi ŋayi dhä-yawar'yunaranydja dhäruk Bolyu ḻakaraŋala gam', “Yo, yuwalk yana dhuwala yulŋunydja ŋunhi ŋayi yukurrana Godkala Garrkuḻukthu Birrimbirryu ḻakaraŋala ŋäthili ŋuliwitjarra dhäwu'-gänharamirriwala yäkuwala Yitjayawala, ŋunhi ŋayi ḻakaraŋalanydja ŋurikala nhumalaŋgalaŋuwala märi'muwalanydja bitjarra gam',

26‘Gatjuy marrtjiya ga ḻakaraŋa dhiyapa yolŋuwa walalambala, biyaka gam',

“Ŋäma warray nhuma yurru yolŋunydja dhuwalayi dhäruktja,

yurru yakana nhuma yurru ŋäma dharaŋandja;

Nhäma nhe yurru yulŋunydja nhokalay maŋutjiyu,

yurru yakana nhe yurru nhäma wal'ŋu ŋamathamanydja.

27Yo, nhenydja dhuwala ḻiya-dhumuknha,

liŋgu nhe yukurra gunganharamirrina mäkiri'na nhunapinyay nhe ŋänharaŋuruna,

ga maŋutjinydja nhe bambaythina nhänharaŋuruna,

liŋgu yaka nhe ḏukṯuk märranharawu dhiyakuyi dhäwu'wu.

Ŋunhi nhe bini märranha dhäruk dhuwalayi,

nhenydja bini ŋänhanydja dharaŋana warray wal'ŋu,

ga maŋutjiyunydja nhe bini nhänha yuwalkkunhana,

ga muḻkurrnydja nhuŋu bini ḻapthunana dharaŋanarawuna yuwalkku,

bala nhe bini bilyunanydja ŋarrakalana,

ga ŋarranydja bini ŋunhi ḏukmaranhana nhuna, walŋakunhana.”

Bitjarra ŋayi God waŋananydja.’ ”

28Bala Bol waŋana dhawar'yunmaraŋalanydja bitjarrana, “Yo, nhumanydja Djuws miṯtji yarryurrunana dhiyakuyi Godkalaŋu dhärukkunydja, yaka nhuma ŋunhiyi märraŋala, bala ŋayi Godthu djuy'yurrunanydja dhuwalayi walŋakunharamirri dhäruk ŋurukuna mulku'-mulkuruwuna yolŋu'-yulŋuwu. Walalana yurru ŋämanydja, bala märramanydja yurru.” 29Bala walala ŋuriŋi Djuwsthu yolŋu'-yulŋuyu gonha'yurrunana ŋanya Bolnha, yurru walala yukurrana dhä-ḏälthinyamina yulŋunydja walalaŋguway walala, bala-lili'yunmina marrtjina bala.

30Ga ŋayi Bolnydja yukurrana nhinana ŋunhiliyinydja wäŋaŋura weyinŋumirrina, märrma'na dhuŋgarra-ŋupara, ga guḻku'na yolŋunydja walala marrtjinya ŋuli gumurr-withiyananydja ŋanya, ga ŋayinydja ŋuli gumurr-ŋamathinya nhänhanydja bukmakku yana walalaŋgu. 31Bitjanana liŋguna ŋayi ŋuli yukurranha ḻakaranhanydja Godkalaŋuwuy Rombuynydja, ga marŋgikunha ḻakaranha Garraynha Djesu-Christnha warraŋulkunhana dhikana wal'ŋu, ga yakana ŋanya ŋula yolthu ḏaḏawmaraŋalanydja ŋuliŋuruyi ḻakaranharaŋurunydja.