gnnNTOTPO

Mathuyu 18

Yol dhika Godkalanydja wanydji'ŋura wal'ŋu yolŋu?

1Ga ŋulinyaramirriyu liŋgu, walala Djesuwu ḻundu'mirriŋu walala wäŋgaŋala, bala yana dhä-wirrka'yurrunana ŋanya Djesunha bitjarrana, “Way Garray. Guḻku' warray dhuwala yolŋunydja walala yukurra nhina dhiyala nhokala djiwarr'wuyŋuranydja romŋura, ga yolnha dhika ŋurruŋunydja wal'ŋu yolŋu ŋanapurruŋgala malaŋuranydja?”

2Bala ŋayi Djesu wäthurruna yothu'wuna, bala nherrara ŋanya gumurrlilina walalaŋgala ŋunhana, 3bala waŋana bitjarrana, “Nhäŋa dhuwala yothu'nha. Yaka ŋayi yukurra dhuwala bathala-ḻakaranhamirrinydja wal'ŋu, yana ŋayi ŋäkulanydja ŋarranha rirrakaynydja, bala marrtjinana lili, bala märr-nherraṉminana ŋarrakala. Märr-yuwalk ŋarra nhumalaŋgu yukurra dhuwala ḻakaramanydja. Ŋuli nhe yurru yakanydja bilmarama guyaŋinyara dhuwali nhumalaŋguway, ga märr-nherraṉmirri bitjandja ŋarrakala, bitjan dhuwala gay' yothu märr-nherraṉmina, nhenydja yurru yakana gulŋiyirri ŋunha Godkalanydja romlili. 4Yo, ŋunhina yolŋu ŋunhi ŋayi yurru nyilŋ'maranhamirri ŋanyapinyay ŋayi, ga bathala-ḻakaranhamirri yaka, bitjan dhuwala gay' yothu, ŋunhiyina yolŋu yukurra yurru nhina wal'ŋu ŋurruŋunydja Gunhu'walanydja romŋura. 5Ga ŋunhi nhe yurru gumurr-ŋamathirri ga galkikuma märrama waŋganynha ŋula yothu'nha ŋarrakalanydja yäkuyu, ŋunhiyinydja bitjan nhe ŋarranhana yukurra galkikuma märrama.

6“Ga ŋuli ŋayi yurru yolthu gatjpaḻ'marama ŋuliŋuru ŋarrakala waŋganynha yumurrku'nha, ŋunhi ŋayi yukurra ŋarranha märr-yuwalkthirri, ŋayinydja yurru Godthunydja ŋunhiyinha yolŋunha ḏhä-ḏir'yun wirrkina yana. Manymak warray ŋurikiyi ŋoy-wurrpu'wunydja yolŋuwu ŋunhi ŋanya yurru ŋurrkama mayaŋ'-ḏapmaranharawuynhanydja guṉḏamirrinhanydja, ŋunhana yana guḻwuḻmarama wal'ŋu yurru barrkulilina, märr yurru ŋayi yakana biyapulnydja ŋuliŋuruyi ŋarrakala gatjpaḻ'marama ŋula yolnha yolŋunha bilmarama. 7Yo, yuwalk dhuwala yulŋunydja. Ŋaramurrmirrinydja rom dhiyalami munatha'ŋuranydja, liŋgu yätjthunydja ŋuriŋi romdhu ŋuli yukurra gatjarr'yunna yolŋunha walalanha gatjpaḻ'yunarawuna ŋuliŋuru ŋarrakala, yurru Godthunydja yurru yuwalkkuma yana dhä-ḏir'yun wirrki ŋunhinhanydja yolŋunha ŋunhi ŋayi ŋuli wiripuŋunha yolŋunha galkinyamarama yätjlili.

8-9“Yo. Ŋuli nhuna yurru nhokalay goŋdhu ga ḻukuyu gäma yätjlili romlili, yana biyakana gulkthunmiyana nhunapinyay goŋ ga ḻuku, bala yana ŋurrkaŋana, märr nhe yurru walŋa nhina yukurra. Ŋuli nhe yukurra yurru bitjan liŋgu djäma nhokalay goŋdhu yätjtja, ga marrtji yätjlili nhokalay ḻukuyu, bala nhunanydja yurru ŋurrkama ŋunhimalayina wäŋalili dhä-ḏir'yunaramirrililina, ŋunha yukurra nhära gurtha bitjan liŋgu. Ga ŋuli nhuna yurru nhokalay maŋutjiyu mel-warryun yätjkunydja romgu, yana biyakana ḏulŋurr'yunmiyana, bala yana ŋurrkaŋana. Liŋgu nhunanydja yurru dhä-ḏir'yun ŋurrkama ŋunhamalayina wäŋalili dhä-ḏir'yunaramirrililina gupaḏalnha-wala, ŋunhi nhe bitjan bili nhäma yukurra nhä malanha yätj, bala guyaŋirrinydja ga djäma yätjnha yana yurru. Yo, ŋunhi nhuna ŋuli ŋula nhäyu yätjkumanydja gäma, gonhayi ḻatju'yu dhika wal'ŋu ŋunhiyi, yana ŋanya biyaka ḏupthurrana, märr nhenydja yurru walŋana nhina, gonhayi nhe yurru nhina yukurra ŋula nhämiriw yänanydja. Ŋunhi nhe yurru nhina yukurra ŋula nhämirri warrpam'mirrinydja, ga gulŋiyirrinydja nhe yurru ŋunhana dhä-ḏir'yunaramirrililina wäŋalili, ŋunhiyinydja yakana nhuŋu ŋamakurru'.”

Djesunydja marrtjina lili dhipala ŋuriki yolŋuwu winya'yunarawuywu

10Yo, ga biyapul ŋayi Djesuyu waŋa bitjan, “Yaka walala wakinŋu ḻakaraŋa ŋula waŋganynhanydja ŋarraku yumurrku'nha, liŋgu dhiyalami munatha'ŋuranydja walala nhina yukurra dhuwala djäkaŋura ŋurikalana djiwarr'wuywalana walalaŋgala, ŋunhi walala ŋuli yukurra nhina ŋunhala djiwarr'ŋura ŋarrakalaŋuwala Bäpawala galki. 11Yo, yumurrkuny'tja dhuwala ŋarrakuway wal'ŋu, liŋgu ŋarranydja marrtjina lili dhiyakuyi walalaŋgu walŋakunharawu, ŋunhi walala ŋuli yukurra nhina winya'yunarawuy walala.

12“Yo, guyaŋiya walala. Ŋuli yukurra yurru wäyin-djäkamirriyu yolŋuyu ŋayathama 100-dja wäyin, ga waŋganydja yurru nhanukala winya'yunna, bala nhaltjanna ŋayinydja yurru? Dhunupana ŋayi yurru gonha'yunna ŋunhi wiripu-guḻku'nhanydja ŋathamirrililina ŋunhimalana wäŋalili, bala ŋayi yurru warrya'yun ḻarruma waŋganyguna ŋuriki winya'yunarawuywuna. 13Ḻarruma ŋayi yukurra yurru, warrya'yunna-a-a, yana liŋgu ga maḻŋ'marama ŋayi yurru. Ga ŋunhi ŋayi yurru maḻŋ'maramanydja, bala ŋayi yurru galŋa-djulŋithirrina mirithirrina wal'ŋu. Yo, märr-ŋamathirrinydja ŋayi ŋuli yukurra bukmakku warray nhanukalaŋuwu wäyingunydja walalaŋgu, yurru ŋayi mirithirrinydja wal'ŋu djulŋithirri yukurra ŋurikiyina waŋganyguna winya'yunarawuywuna ŋunhi ŋayi liŋguna roŋiyinana. 14Ga bitjandhi liŋgu nhumalaŋgu djiwarr'wuynydja Bäpa'mirriŋu ŋunha yukurra märr-ŋamathirri bukmakku yana yolŋu'-yulŋuwu; yaka ŋayi ḏukṯuk waŋganygunydja ŋayi yurru winya'yun nhanukalanydja goŋŋuru.” Ga bitjarra ŋayi Djesuyu ḻakaraŋalanydja.

Garraywunydja yolŋu walala dhäruk ganydjarrmirri miṯtji

15“Ŋuli yurru ŋula yol Garraywalaŋumirrinydja yolŋu, wäwa'mirriŋu nhuŋu gatjpaḻ'yun bala yätjlilinydja, bala nhenydja yurru marrtji withiyan ŋanya, ga waŋiya ŋanya yukirriya nhepi, ḻakaraŋa nhanŋu ŋurikiyi nhäyinyara ŋunhi ŋayi ŋuli yukurra yätjkuma; nhumapi yurru yukurra waŋanhamirri gayul, märr yurru ŋayi dharaŋan nhanŋuway ŋayi yätj, bala bilyunna. Ga ŋunhi ŋayi yurru ŋäma nhuna, mäkiri'-witjun nhuŋu, ŋunhiyinydja bitjan nhenydja yurru ŋanya roŋinyamarama balayi; biyapul ŋayi yurru nhina yukurra waŋganyŋura nhumalaŋgala, bitjan wäwa'manydjina. 16Ga ŋunhi yurru ŋayi yakanydja mäkiri'-witjun nhuŋu, nhenydja yurru marrtji ga garr'yun wiripu-guḻku'nha ḻurrkun'nha, ga biyapul nhuma yurru marrtji waŋanharawu nhanŋu ŋurikiyi yolŋuwu, märr yurru nhuma ḻurrkun'thuna ŋäma ŋanya ŋunhiyi dhäruk, nhaltjan ŋayi yurru waŋa yukurra. 17Ga ŋuli ŋayi yurru yakanydja ŋäma ŋunhinha walalanha ḻurrkun'nha, bala nhumanydja yurru marrtji ga ḻakarama guḻku'walana Garraywalaŋumirriwala miṯtjiwala, märr yurru walala guḻku'yuna miṯtjiyu guŋga'yun ŋanya waŋa yukurra. Ga ŋunhi ŋayi yurru yakanydja ŋurikiyi miṯtjiwu guḻku'wunydja mäkiri'-witjun, ga djäma ŋunhi yana liŋgu yätj bitjan liŋgu, nhumanydja yurru ŋanya ganaŋ'maramana; ŋayi yurru gänana nhina ganaŋ'thunna nhumalaŋgala bitjanna bitjan ŋunhina ŋunhi ŋayi yaka Godku yolŋu.

18“Yuwalkkuma ŋarra dhuwala ḻakaramanydja yukurra nhumalaŋgu bukmakku yana ŋarrakalaŋumirriwunydja yolŋu'-yulŋuwu. Ŋunhi nhuma yurru dhäruk waŋa ḏälkumanydja wal'ŋu ŋula nhänha dhiyala munatha'ŋuranydja, ŋayi yurru ŋunhiyi dhärra yukurra garrpiṉara yana ganydjarrmiriwnha, liŋgu ŋunhala djiwarr'ŋuranydja ŋayi yurru Gunhu'yunydja bitjandhiyi ḏälkumayi garrpiṉ ŋunhiyinhayi. Ga ŋunhi nhuma yurru ŋuriŋiyi nhokalay dhärukthu yänanydja dhayaḻakuma ŋula nhä dhiyala munatha'ŋuranydja, ŋunhiyinhanydja ŋayi yurru Gunhu'yunydja bitjandhiyi dhayaḻakumayi ŋunhala djiwarr'ŋuranydja.

19“Märr-yuwalk ŋarra nhumalaŋgu yukurra ḻakaramanydja bitjan gam': Ŋunhi yurru nhuma märrma'yu Garraywalaŋumirriyu yolŋuyu maṉḏathu ŋupanayŋu yana waŋgany guyaŋirri dhiyala munatha'ŋura, ga ŋäŋ'thundja nhuma maṉḏa yurru Gunhu'nhanydja waŋganygu yana ŋuriki bili, bala yana ŋarrakalanydja Bäpayu ŋulaŋuru djiwarr'ŋurunydja yurru djämana yana, wekamana yurru ŋunhiyi nhäku nhuma yurru ŋäŋ'thun ŋanya waŋganydhu rirrakayyu. 20Liŋgu ŋunhi yurru märrma' ga ḻurrkun' Garraywalaŋumirri yolŋu walala ḻuŋ'maranhamirri waŋganydhirri ŋarrakalaynydja yäkuyu, ŋarranydja yurru ŋunhi ŋunhiliyi yana walalaŋgala.” Bitjarra ŋayi Djesuyu ḻakaraŋalanydja.

Ḻakarama yukurra djämamirrinha yolŋunha ŋunhi ŋayi yaka ŋuli bäy-ḻakarama wiripuŋuwu yolŋuwu

21Waŋganymirri ŋayi Betayu withiyara Djesunha, ga waŋana ŋanya dhä-wirrka'yurruna bitjarra, “Way Garray. Ŋunhi yurru ŋarrakala guthayunydja ŋayaŋu-yätjkuma ŋarranha, nhämunha'mirri dhika ŋarra yurru bäy-ḻakaramanydja nhanŋu? Märr-gurriri 7-mirri? Bay' nhämunha'mirri?”

22Yurru Djesunydja waŋana nhanukala dhärukkurru bitjarra, “Yäw... yaka 7-mirri. Yana bäy-ḻakaraŋana nhanŋu biyakana liŋgu, weyinŋumirrina.”

Bala ŋayi Djesunydja bilyun, bala waŋa ŋanapurrunhana ḻundu'mirriŋunhana walalanha nhanŋuway bitjanna, “Ŋäkanydja walala ŋamathaŋana. 23Ŋunha Godkunydja Rom bäy-ḻakaranharamirri warray, balanyara warray gam': Waŋgany yolŋu yukurrana nhinana ŋurruŋu buŋgawa, bala ŋayi guyaŋina bitjarra, ‘Ŋarra yurru ŋäŋ'thun ŋarrakuway ŋunha ya' djämamirrinha walalanha, walalanydja yurru wekama buku-ruŋinyamarama ŋarraku ŋunhiyi bili rrupiyanydja mala, ŋunhi nhämunha' walala ŋunhi märraŋala ŋarrakala goŋŋuru ŋäthili.’ Bala ŋayi wäthurrunana walalaŋgu waŋga'-waŋganyguna.

24“Bala ŋayinydja waŋganydja djämamirri ḏarramu marrtjina, ŋunhi ŋäthili ŋayi märraŋala buluna dhikana wal'ŋu dhaŋaŋnha rrupiya ŋurikiŋi buŋgawawuŋu, bala buluna dhaŋaŋ ŋayi yurru wekama buku-ruŋinyamaramanydja. 25Yurru rrupiyamiriwnha ŋayi ŋunhi ḏarramunydja, bäyŋuna nhanŋu ŋula rrupiyanydja. Bala ŋunhiyi buŋgawanydja waŋana wiripuŋuwala djämamirriwala bitjarra, ‘Ma' mulkiyana ŋanya, bala rrupiyawuna wekaŋa ŋanya ga nhanŋu miyalknha ga djamarrkuḻi'nha ga bukmak nhä malanha ŋayi yukurra ŋayathama; wekaŋana walalanha bukmaknhana, märr yurru ŋarranydja märrama ŋunhiyina rrupiya walalaŋgalaŋuwuynha.’

26“Bala ŋayinydja ŋunhi ḏarramunydja ŋurrkanhamina warray ŋanyapinyay ŋayi gumurrlili nhanukala ŋurikala buŋgawawala, bala waŋana dhä-wurrupuruŋalana bitjarra, ‘Yaka buŋgawa, yaka ŋarranha biyaka. Galkurra ŋarranha bulnha. Yalala ŋarra yurru nhuŋu wekama rrupiyanydja buku-ruŋinyamaramanydja, bukmak yana ŋunhiyi.’

27“Bala buŋgawanydja ŋunhi mirithinana dhika wuyurruna nhanŋu, bala gonha'yurrunana ŋanya, bitjarra ŋayi bäy-ḻakaraŋalana nhanŋu ŋurikiy bukmakpuy yana; yakana ŋayi ŋunhi buku-ḏuwaṯthurruna biyapulnydja rrupiyawu, bäyyi ŋayi rrupiya guḻkuny'tja ḻukana yukurrana. Bala ŋayi djuy'yurrunana ŋanya yänana-wala.

28“Marrtjinanydja ŋayi ŋunhiyi djämamirri ḏarramu, dhawaṯthurruna warraŋullilinydja, bala ŋayi nhäŋala waŋganynha ḏarramunha, ŋunhinhana ŋunhi ŋayi yawungu märrama rrupiya nhanukuŋu, yurru märr-ḻurrkun' warray barrwaṉ, yaka warray guḻku'. Nhäŋalanydja ŋanya ŋayi, bala dhunupana mayaŋnha mulkana, ga waŋana nhanukala bitjarra, ‘Ma' wekaŋana ga', ŋarrakunydja rrupiya. Nhe yurru buku-ruŋiyinmarama wekamana ŋarrakunydja dhiyaŋuna-wala ŋunhiyi rrupiya liŋgu, ŋunhi nhe yawungu ŋarrakuŋu märranha.’

29“Bala ŋayi ŋunhi wiripunydja ḏarramu ŋurrkanhaminana ŋanyapinyay ŋayi gumurrlilina ŋurikala djämamirriwalana, bala waŋana dhä-wurrupuruŋala bitjarra, ‘Galkurra ŋarranha bulnha. Ŋarra yurru nhuŋu wekama ŋunhiyi rrupiya, buku-ruŋinyamarama yalala.’ 30Yurru yakana ŋayi galkurrunanydja ŋula bulnhanydja. Dhunupana ŋayi ŋanya ŋilitjara ḻoḻulilina, ga bäy ŋayi yurru ga rrupiya buku-ruŋinyamarama wekama nhanŋu.

31“Yurru wiripuwurruyunydja yolŋuyu walalay nhäŋala maṉḏanha, bala walala wäŋgaŋala buŋgawawalana ŋurikala ŋurruḏawalaŋuwalana, bala ḻakaraŋalana nhanbala ŋurikalaŋuwuynha djämamirriwalaŋuwuynha, ŋunhi ŋayi yukurrana nhaltjarra ŋunhinha wiripuŋunha ḏarramunha. 32Bala ŋunhi ŋurruŋu buŋgawanydja wäthurruna ŋurikiyi djämamirriwuna, bala waŋana nhanukala bitjarra, ‘Nhenydja dhuwala mirithirrina yätjnha yolŋu ŋiniya? Ŋarranydja nhuŋu ŋunhi bäy-ḻakaraŋala warray ŋurikiy rrupiyawuy dhaŋaŋbuynydja wal'ŋu, ŋunhi nhe ŋarranha ŋäŋ'thurruna bäy-ḻakaranharawu. 33Balaŋu nhe bini wuyuna nhanŋu ŋuruku wiripuŋuwu ḏarramuwu bitjana bitjarra ŋarra wuyurruna nhuŋu.’ 34Yurru ŋunhi buŋgawanydja wirrkina ŋaramurryina, bala djuy'yurrunana ŋunhinha djämamirrinhanydja ḏarramunha, bala ḻoḻulilina ŋilitjara ŋanya, ga gonhana ŋayi yukurrana gärrina, yana liŋgu-u-u ga bäy ŋayi yurru ga rrupiya buku-ruŋinyamarama, ŋulinyara yana liŋgu dhaŋaŋ rrupiya ŋunhi ŋayi ḻukana yukurrana ŋäthili.”

35Ga bitjarrayi ŋayi Djesuyu mayali'kurru ḻakaraŋalanydja, bala ŋayi waŋana dhawar'maraŋalanydja dhäruk bitjarrana, “Yo, bitjandhiyi yurru ŋarrakala ŋuruŋu Djiwarr'wuyyunydja Bäpayu dhä-ḏir'yun nhuna wirrkina, ŋunhi nhe yurru yakanydja bäy-ḻakarama yuwalkkuma ŋuruku wiripuŋuwu yolŋuwu ŋunhi ŋayi yurru nhuna ŋayaŋu-yatjkuma; yakana ŋayi yurru Gunhu'yunydja bäy-ḻakarama nhuŋunydja, ŋunhi nhe yurru yaka bäy-ḻakarama ŋula wiripuŋuwu yolŋuwu.” Bitjarrayina ŋayi Djesuyu ḻakaraŋalanydja.