gnnNTOTPO

DEUTERONOMY 32

Mawtjitjthu marŋgikuŋala yolŋu'-yulŋunha ŋuriŋiyi manikayyu yuṯayuna

32:1-43 (Moses taught the people with a new song)

1-3Yo, Garrayyu wekaŋala Mawtjitjkala yuṯana manikay, ga ŋayinydja ḻakaraŋala yolŋu'-yulŋuwana bitjarrana,

“Ŋäkana nhumanydja dhiyali djiwarrŋuranydja,

ga nhumanydja dhuwali munathaŋura mäkiri'-witjurrana,

ŋarra yurru ḻakaramana;

Garraynhana ŋarra yurru yäku birrŋ'marama yindikumana,

ŋunhi ŋayi ŋilimurruŋgu Waŋarr biyapulnydja-wala walŋu.

4-5Garraynydja nhumalaŋgu gunganharamirri ŋayi,

wuṉḏaŋarr ŋayi mirithirri bitjan guṉḏa, giṯthunamiriw yana;

ḻatju'kuma yana walŋu ŋayi ŋuli djämanydja, dhapirrkkumana,

yurru nhanukalay ŋanya yolŋu'-yulŋuyunydja bitjarra yätjkuŋala.

Nhumanydja ŋunhi ŋanya märr-yätjkuŋala warray;

nhuma gonha'yurrunana ŋanya,

bala nhuma yukurra djämana yätjnha walŋu mirithirrina, djarrpi'na rom malanha.

6Nhumanydja dhuwala yolŋu'-yulŋu ḻiya-dhumukmirrina yanana.

Nhäku nhuma yukurra Garraynhanydja bitjandhiyi ŋayaŋu-yätjkuma?

Ŋayinydja ŋunhi nhumalaŋgu bäpa'mirriŋu,

ŋayi nhumalanha djäma miṯtjinydja dhaŋaŋguŋala.

7-9Birrka'yurra roŋiyiya bamanŋuwuy ŋurukuy,

ga dhä-wirrka'yurra bäpa-ŋalinha walalanha,

walala yurru nhumalaŋgu ḻakaramana,

ŋunhi nhaltjarra Garrayyu djarr'yurruna ŋilimurrunha Djaykupkalaŋuwuŋu walkur-märranharanha,

märr yurru ŋilimurru nhanŋuwaynha galŋu yana dhulŋuŋuna yolŋu walala.

10Ŋayi ŋilimurrunha maḻŋ'maraŋalanydja ŋunhala ŋanhdharkŋura,

ga djäka ŋayi ŋilimurruŋgu, goŋ-nherraṉmina ḻatju'kuŋala yana,

bitjan liŋgu yana bitjan ŋuli ḏamala yukurra nhina yaluŋura,

djäka dhangi'yun ŋuli nhanŋuway yo-yuthunha.

11Bala ŋayi ŋuli ḏamalayu ŋäṉḏi'mirriŋuyunydja ḏur'yunna ŋuliŋuruyi yaluŋurunydja,

bala ŋayi ŋuli buṯthunna ŋoykurruna, bala garrwarkumanydja ŋanya ŋuli binbarryuna.

Marŋgikumana ŋuli ŋanya yukurra buṯthunarawuna.

12Bitjarra yukurrana Garrayyunydja ŋilimurrunha gäŋala lili ḻatju'kuŋala dhika walŋu, yakana ŋilimurru galkina gandarrŋura.

Ga yakana ŋula wiripuŋuyu ŋilimurrunha waŋarryu guŋga'yurrunanydja.

13-14Ŋayipina Garrayyu gäŋala ŋilimurrunha lili,

ŋayipina ŋilimurruŋgu wekaŋala dhuwalanydja wäŋa ŋatha-guḻku'mirrinydja,

ḻatjuny'tja dhikanydja walŋu ŋanya wäŋa,

wäyin-guḻku'mirrinydja ga wuŋay'mirrinydja, ga borummirri dhika nhämirri.

15“Yo, nhumanydja ḻukunydjayinana bena,

bala buku-dhumukthina warray Garraynhanydja meṉguŋalana.

Nhuma gonha'yurrunana ŋapana wekaŋala ŋunhinhanydja waŋarrnha ŋunhi ŋayi djäma nhumalanha,

bala nhuma buku-ŋal'yurruna wiripuŋuwuna yukurrana waŋarrwu.

16Ŋayipinydja Garraynydja nhumalaŋgu ḏukṯuk yana,

nhuma yurru nhanŋuway yana walŋu dhulŋuŋu yolŋu walala,

bitjarra ŋayi ŋunhi ŋayaŋu-yätjthinana yulŋunydja nhumalaŋgala,

ŋunhi nhuma wekanhamina nhumalanhay nhuma wiripuŋuwu waŋarrwu.

17Nhuma yukurrana buku-ŋal'yurrunanydja ŋurikiyinayi mokuywuna,

ga wekaŋala mundhurrnydja marrtjina ŋurikiyina walalaŋgu mokuywuna;

Yaka yana yukurrana ŋäthilinydja ŋilimurruŋgu märi'munydja walala ŋuliwitjarrayi mokuywalanydja manikaykurru märr-ŋal'yurruna yukurrana.

18Bala nhuma meṉguŋalana ŋunhiyinydja waŋarrnha galŋu, ŋunhi ŋayi walŋakuŋala nhumalanha.

19Yo, ŋayi nhäŋalanydja nhumalanha ŋunhimalayi ŋunhi nhuma yukurrana buŋgul warkthurruna, mokuywu buku-ŋal'yurruna,

bala ŋayi ḏiltjina wekaŋala nhumalaŋgunydja,

liŋgu ŋayi ŋuriŋiyinydjayi romdhu ŋaramurryinana wirrkina.

20Waŋananydja ŋayi bitjarrana,

‘Yakana ŋarra yurru biyapulnydja walalanha guŋga'yun ŋunhimalayinydja,

märr walala yurru marŋgiyirri, ŋunhi ŋuriŋiyinydja walalaŋgalaynydja romdhu gäma ŋuli yukurra marina bathalana galŋu.

Liŋgu dhuwalayinydja walala yolŋu'-yulŋu ŋayaŋu-ḏälmirrina, ga mayali'-wilkthunaramirrina;

Yakana walala yurru yuwalkkuma galŋu malthun ŋarrakuwaynydja.

Walala gonha'yurrunana ŋarranhanydja,

bala malthurruna ŋula yolkuna, wiripuŋuwuna waŋarrwu.

21Ŋarrapinydja yukurra ŋunhiyinhayi wiripuŋunhanydja waŋarrnha nyinyaŋdhunna nhäma, ŋaramurryirrina bitjanna.

Yaka ŋunhiyinydja walala yuwalk waŋarr.

22Wirrki yana walŋu walala ŋarranha märr-yätjkuŋalanydja ŋuriŋi malaŋuyu be maḏayin'thunydja,

ŋunhi walala yukurra ŋayathama baṯbitjan.’

23-25“Yo, yuwalk yana yurru marinydja bathala marrtji yukurra yolŋu'-yulŋuwunydja;

walala yurru marrya'yirrina wirrkina,

bala nhina yurru yukurra borrk-barrarirrina,

guḻku'na yurru mirithirrina yolŋu walala marrtji murrmurryun rerriyunydja ga moḻŋuyu ḻäwunharayu.

26-27Ŋarra bini dhawar'maranha warray warrpam' warray yulŋunydja walalanha,

yurru yaka ŋarra yurru bitjandhi,

märr yurru ŋayi yaka miriŋunydja ŋurr'yunmirri,

yanapi ŋayina bumara baḏuwaḏuyurruna ŋarrakunydja yolŋunha walalanha.

28“Nhumanydja dhuwalanydja ŋarrakunydja yolŋu walala, be nhäna ḻiyamiriwnha, dhuŋamirrina,

yakana nhuma marŋgi yuwalkŋuwu.

29Ŋunhi bini nhuma gaḏamanmirrinydja, nhumanydja bini ŋunhi dharaŋanna muka,

ŋunhi nhumalaŋgalaynydja romdhu bitjan gäma yukurra nhumalanha marililina ga rakunylilina romlili.

30Yo, guḻku' mirithirri nhuma miṯtjinydja dhika walŋu,

yurru nhumalanha walala djuḻkmaraŋala warray ḻurrkun'thunydja yana,

Ŋunhi bini ŋayi Godthu yaka nhumalanha gananna,

walalanydja bini ŋuriŋiyi miriŋuyunydja walalay yakana nhumalanha djuḻkmaranha.

31Liŋgu ŋunhiyi Yitjuralwunydja miṯtjiwu waŋarr biyapul warray galŋu ganydjarr-ḏumurru,

ga ŋayinydja ŋunhi walalaŋgunydja waŋarr be nhä warray, ganydjarrmiriw warray yana.

32-33Yo, ŋunhiyi miriŋu ŋayipinydja yätjnha yana mayali'-wilkthunaramirrina,

balanyarana bitjan nhäŋiniŋ'nha borum, ga bäpiwuna ŋäṉarr.

34“Yo, Garrayyunydja ŋuli guyaŋirri warray yukurra ŋunhi nhaltjarra ŋuriŋiyi miriŋuyu djäma yätjkuŋala,

bala ŋayi galkunna yukurra yulŋunydja.

35Yuwalk yana ŋayi yurru miriŋunhanydja buma buwayakkumana ŋuriŋinydja waluyu ŋunhi ŋayipi yukurrana ḻakaraŋala.

Yo, ŋunhiyi miriŋu yurru galkirrina,

galkina ŋanya yurru baḏuwaḏuyundja warrpam'nha yana Garrayyunydja.

36Yo, ŋayi yurru Garrayyunydja nhämana marrtji nhanŋuwaynydja yolŋu'-yulŋunha,

walala yukurra yurru nhina ganydjarrmiriwnha yana dhika nhämiriwnha,

bala ŋayi yurru walŋakumana yana walalanha ŋuliŋuruyi miriŋuwalanydja goŋŋuru;

Ŋayi yurru mel-wuyunna ŋurikinydja walalaŋgu yolŋu'-yulŋuwu ŋunhi walala yukurra yurru märr-yal'yun nhanŋuway walŋu.

37“Yo, ŋayi yurru Garrayyunydja waŋa dhä-wirrka'yun bitjan,

‘Wäy, wanhakana dhika ŋunhi nhumalaŋgu waŋarrnydja mala?...

ŋunhinydja walala ŋunhi nhuma yukurrana märr-yuwalkthina, märr-nherraṉmina walalaŋgu?

38Ma' biyaka waŋiya wäthurra märrliliyaŋa ŋurikalayi waŋarrwalanydja walalaŋgala,

märr walala yurru guŋga'yun nhumalanha;

walalana yurru nhumalanha guŋga'yun walŋakumanydja be.

39Ŋarra dhuwala ŋarrapi gäna Waŋarrnydja, yuwalkŋunydja galŋu waŋarr,

yakana ŋula wiripunydja Waŋarr nhini yukirri.

Ŋarra ŋuli ŋarrapi yana wekama walŋa,

ga ŋarrapi yana ŋuli gombuma ŋunhiyi walŋanydja;

Ŋarra ŋuli walŋakuma yolŋunha,

ga bitjandhi ŋarra ŋuli walŋanydja biḏiwiḏitjkumayi.

Ŋarra ŋuli djämana-wala yana,

yakana yurru ŋarranha ŋula yolthu ḏaḏawmaramanydja.

40-42Ŋarra dhuwala ŋarrapi walŋa-ḏikṯiktja Waŋarr.

Yuwalk yana ŋarra yurru ŋunha miriŋunhanydja baḏuwaḏuyunna,

liŋgu ŋarra yurru baḏuwaḏuyunna warrpam'thunna yana ŋunhinydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala yukurra nyinyaŋdhun ŋarraku;

warrpam'thunna yana walala yurru murrmurryundja,

yakana yurru ŋula waŋgany winya'yundja.’

43“Way nhuma dhuwali wäŋa malanha bukmak,

märr-ŋal'yurra Godkalaŋumirriwala yana yolŋu'-yulŋuwalanydja.

Liŋgu ŋayi yurru Godthunydja baḏuwaḏuyun warrpam'thunna ŋunhinhanydja yolŋu'-yulŋunha ŋunhi walala yukurra murr'marama yolŋu'-yulŋunha nhanŋu.

Yuwalk yana ŋayi yurru buku-ruŋinyamarama ŋunhiyi nhanŋu miriŋunhanydja walalanha,

yurru ŋayi yurru bäy-ḻakarama buwayakkuma yätjtja malanha ŋuriki nhanukalayŋumirriwunydja walŋu yolŋu'-yulŋuwu.”

Yo, maṉḏa Mawtjitjtja ga Djatjuwanydja barkparkthurruna dhuwalayina yuṯana manikay, marŋgikuŋalana yukurrana Garraywuna yolŋu'-yulŋunha.

Mawtjitjku wärriku'wuynha dhäruk

32:45-47 (Moses' final instructions)

45Ga dhawar'maraŋalanydja ŋayi Mawtjitj waŋana bitjarrana gam', 46“Malthurra yukirriya dhiyaku yana liŋgu Garraywalaŋuwu romgunydja malaŋuwu, ŋunhi ŋarra liŋgu ḻakaraŋala yukurrana nhumalaŋgu. Mulkiyanydja baṯbiyaka yana, ga marŋgikuŋa marrtjiya bala nhumalaŋguway yumurrku'nhanydja, märr walalanydja yurru bitjandhi malthun marrtji bala nhanŋuway yana Garraywu dhärukkunydja. 47Dhuwalanydja dhäruk malanha ŋarra yukurra ḻakarama nhumalaŋgu yaka ŋula mayali'miriw; walŋamirrina yana dhäruktja dhuwala. Märraŋa walala, bala malthurranydja nhanŋuwaynha dhärukkunydja, yurruna nhuma yurru nhina weyindja, ŋamathamana walŋu yana, ŋunhalanydja wäŋaŋura ŋunhi nhuma boŋguŋu gärri ŋunhawala wäŋalili.” Mawtjitj bitjarrayinydja yukurrana waŋana, bala dhawar'yurrunana nhanŋu dhäruktja.

Mawtjitj rakunydhinana

32:48—33:1, 34:1-12 (The death of Moses)

48Ga ŋuriŋi liŋgu waluyu, Garrayyu waŋana Mawtjitjnha, 49“Gatjuy nhe marrtjiya nhäyikayu, ŋunha bukulili Nepulili, ŋunha galki Djarikulili, yurru dhipala makarrlili mayaŋ'lili. Ŋal'yurranydja nhe yurru ŋunhimalayi bukulili, bala nhäŋana marrtjiya ŋunhayina wäŋa Gaynanbuynha. Galki yolŋunydja walala boŋguŋu marrtjina buḏapthurruna ŋunhamalayina wäŋalili, yurru nhenydja nhämana yurru marrtji yana, ga rakunydhirri nhe yurru ŋunhalayina bukuŋurana; 50bitjan yana liŋgu nhenydja yurru, bitjarra ŋayi wäwa'mirriŋu nhuŋu Yärun rakunydhina bukuŋurayi yana, 51bili nhuma maṉḏa ŋunhi yaka märr-yuwalkthina yuwalkkuŋala walŋu ŋarranha. Yo, ŋunhala ŋunhi nhumalaŋgu gapunydja maḻŋ'thurruna guṉḏaŋuru, nhumanydja baḏatjurruna dhäruk ŋarraku milma yolŋuwala walalaŋgala, bala yakana walala nhäŋala ŋarranhanydja walŋu dhunupanydja nhumalaŋgala. 52Nhe yurru wäŋanydja nhäma ŋulaŋuruna bili barrkuŋuruna, yurru yakana nhe boŋguŋu gärrinydja ŋunhamalayi wäŋalili.”