gup2018

Matthew 5

Jesus Benbukkabukkani Bininj kore Kurrulum Birrihni

Matthew 5:1—7:29

1Bu Jesus benmirndenang birrimhyorrmerreni wanjh nungka wam kore kurrulum kumekbe yerrkang ningihni. Kaluk nawu benbukkabukkani nuye wanjh birriyikang, 2dja dedjingmey bu benhbukkabukkani, dja kuhni yimihyimi.

God Kabenmarnekurduyime Kunmak Bedberre Nawu Kabirrikurduyime Kore Nungka Kadjare

Matthew 5:3-12

(Luke 6:20-23)

3Jesus yimeng, “Bininj nawu minj kabirriburlumerren, nakka wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja wanjh kayimerran king bedberre. 4Mak bininj nawu bolkkime kabirrimarnenalkbun nawu benmarnedoweng, nakka wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja kabennjilngmarnbun. 5Mak nawu bininj minj kunyid kabirriyawan, wanjh nakka God kabenmarnekurduyime kunmak, dja kabenwon kubolkwern bu kondah kurorre. 6Mak bininj nawu munguyh kabirridjaldjare bu munguyh kabirridjalkurduyime kunmak, nakka wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja kaluk God kabenkukbarlmikenwon kunmakmak nuye dja wanjh kabirriworrkmen. 7Mak nawu kabindikongibun birribuyika bininj, nakka wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja nungan kabendjalkongibun bedberre. 8Dja mak bininj nawu minj kabirriburrbun kunwarre, dja kabirridjalburrbun kunmak, wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja wanjh nakka kabirridarrkidnan nawu God. 9Mak nawu kabindimarnbun bininj bu kabirringurdmen kore kabirriburrenkenh, nakka wanjh God kabenmarnekurduyime kunmak, dja kaluk birriwern kabindimarneyime bu God kabenbornan. 10Bu bininj kabirriwokmarrkmang God, dja bu kunmekbekenh kunu birribuyika kabindinjirrhmiwon, wanjh nakka God kabenmarnekurduyime kunmak, dja mak kayimerran king bedberre.”

11“Ngudda nawu kandikadjung, bu bininj ngundimarneyime kunwarre, dja bu munguyh kabirrikurrehkurren bu ngundiwiddjung, dja kunwarre ngundimarneyolyolme bu ngayekenh, wanjh God nakka ngundjalmarnekurduyime kunmak. 12Wanjh ngurridjalmarrmarr, dja mak ngurrinjilngmaknin, kaluk ngudda wanjh ngurrimang nawern namakmak bu yerrekah nawu kahdjedjenyo ngudberre kore heaven. Dja wanjh karohrok bininj kunmekbe kunwarre bindimarnekurduyimi nawu birriyungki prophets birrihni korroko.” Kuhni rowk wanjh Jesus benmarneyimeng.

Ngad Yiman Kayime Djirla Dja Mak Yiman Ngad Karribolkwolkan

Matthew 5:13-16

(Mark 9:50; Luke 14:34-35)

13Dja Jesus yawoyhyimeng bedberre, “Ngudda yiman kayime djirla nawu kabirridjalbarung kore kunkanj ba bu kakanjrayekmen kunkodjkewern, minj mak kakanjnudmen. Wanjh kunmekbe kamenmenyime bu yimankek yibenngurdke bininj birriwarlahkenh rowk bu kabirrikurduyime kore kunwarre. Dja bu minj kuhni ngurrikurduyime, wanjh yiman kayime ngurriyimerran djirla manbu kawarremen kamanjyakmen, dja bininj kabirriburriwe dja kabirrimelme.”

14“Mak ngudda kunmekbe rerrih karohrok manbu lightkenh kabenmarnebolkwolkan nawu birriwarlahkenh bininj. Ngudda mak ngurrirohrok kunred manbu manrurrkwern kaddum kore kurrulum manbu minj kawarlkkayindi! 15Kaluk bininj minj kabirribirluwarlkkan bu kabirribirlukurrme kanjdji kore banikkin ngarre. Dja nakka wanjh kabirribirlubarnname kore balabala ba bu kabolkwolkan bedberre nawu kabirrihyo kore kurrambalk. Ngudda yiman kayime ngurrirohrok manbu manmekbe kunak.

16Wanjh kunmekbe rerrih, ngudda ngurrbenmarnebolkwolka birribuyika bininj, ba bu ngundikurdunan kore kunmak ngurrihkurduyime wanjh kabirrimanjbun Kornkumo ngudberre nawu heaven kahni.” Kuhni rowk Jesus benmarneyimeng.

Jesus Kanbengdayhkeng Ngad Bu Karriwokmarrkmang Manbu Mankarre Nuye

Matthew 5:17-20

17Jesus yawoyhyimeng bedberre, “Ngudda yimankek ngurrihyime bu ngaye ngamwam ngabularrbuyinj Moses nuye mankarre dja mak kore prophets nawu ngundihbukkabukkani. Djal burrkyak. Ngaye ngamwam ba bu ngakurduyime kore bedda birriyingkihbimbom ngardduk. 18Woybukkih duninjh marneyime ngudberre, minj njale kabularrbuyindan kore mankarre kabimbuyindi. Minj kayakmen manbu kundjalyahwurd duninjh kore kabimbuyindi, wanjh yerrekah bu kayiburnbun rowk kaddum dja mak kondah kurorre wanjh kabalyakmen rowk. Manbu mankarre rowk kabimbuyindi, wanjh kadjalkurduyimerran. 19Wanjh nawu kabakke manbu manbubuyika mankarreyahwurd, dja mak bu kabenbalbukkabukkan nawu birribuyika bininj bu minj kabirrimarrkmang manmekbe mankarreyahwurd, wanjh nakka minj kangeykimuk kore God nawu King Kawohrnan Rowk. Dja nangale nawu kamarrkmang manmekbe manbu mankarre, dja mak bu kabenbalbukkan nawu birribuyika bininj bu kabirrimarrkmang manmekbe mankarre, wanjh nakka kakukenmen kaddum kore God nawu King Kawohrnan Rowk. 20Dja wanjh marneyime mandjad, ngurriwernhmarrkma God nuye mankarre dja yuwn ngurrbenngunjdjikan nawu Pharisees, dja nawu mankarre kabindihbukkan. Bedda minj kabirriwernhkarrme God nuye mankarre. Ngudda wanjh kunukka ngurrbenyurrhkemen kore ngurridjalmarrkma mankarre rowk, dja bu burrkyak, wanjh minj ngurringimen kaddum kore God kawohrnan rowk.” Kuhni rowk Jesus yimeng.

Jesus Yolyolmi Bu Karrihkangeyidbabbikenh.

Matthew 5:21-26

21Wanjh Jesus yawoyhyolyolmeng dja yimeng, “Ngudda ngurribekkang nawu mawahmawah ngudberre nawu kunkare God benbengdayhkeng, yimeng, ‘Yuwn nangale kabibun nabuyika kabikukkurrme. Nangale nawu kabibun kabikukkurrme nabuyika bininj, wanjh nakka ngadjaldjadme dja ngabun’. 22Dja ngaye wanjh bolkkime marneyime ngudberre, bu yirrung nawu ngunedanginj, wanjh kunukka Ngabbard God ngundjadme dja ngunbun. Mak bu kunwarre duninjh yimarneyime nawu ngunedanginj, wanjh nakka ngundidjadme bininj nawu kabirriyerrkan kore Sanhedrin. Dja bu ngudda yimarneyime nawu ngunedanginj, ‘Ngudda yidjalbengwarr!’, wanjh kunukka yiwarreworren dja Ngabbard God ngunburriwe kanjdji ba bu yikukrung kore hell. 23Mah wanjh, bu yiwon God nawu namakmak yikurrme kore altar, dja kunubewu ngudda yiburrbun nawu ngunedanginj kadjalnjilngwarre bu nguddakenh, 24wanjh yikurrmen dja yibawon nawu namak yiwoyinj God darnkih kore altar, dja yiray ngunewokmarnburrimen werrk nawu ngunedanginj. Yerre wanjh yimdurndeng wanjh yiwon God nawu njalehnjale namak.”

25“Dja mak bu nawu nguneyidko ngunkurrme kore court, wanjh werrkwerrk yimarnbu namekbe bininj bu ngunedabbolknin kore manbolh ngunerengehre. Dja bu burrkyak, wardi kunukka nawu nguneyidko ngunkukweykan kore judge, wanjh nawu judge kabibalbidkenwon djamun nawu ngunbalkurrme kore yibalrurrkkendi. 26Wanjh marneyime bu woybukkih duninjh, ngudda minj yibolkbawon kumekbe kore yihrurrkkendi dja ngaleng yiyakwon rowk nawu kore yikarremulewan.” Kuhni rowk Jesus yimeng bedberre.

Jesus Benbengdayhkeng bu Bininj dja Daluk Kabenemarrenkenh.

Matthew 5:27-32

(Matthew 19:9; Mark 10:11-12; Luke 16:18)

27Wanjh Jesus yimeng, “Ngudda ngurribekkang kore kunkareni, bu bininj birriyimi, ‘Manbu mankarre kayime, yuwn yibalkurduyime kunwarre bu yibaldjirdmang daluk ngalbu ngokko kakarrme nabininjkobeng, mak bininj nawu ngokko kakarrme ngalbininjkobeng.’ 28Dja ngaye wanjh marneyime ngudberre, nangale nawu kabinan ngalbu daluk ba bu kabikukwurrmang, wanjh nungka kadjare kunwarre kabimarneyime ngalmekbe daluk, mak kore kukodjkulu nuye nakka wanjh ngokko kunwarre yingkihyimeng ngaleng ngarre ngalmekbe daluk. 29Dja bu kunmim kukun ngunmarnbun bu kunwarre yiyime, wanjh yimimbebkerrimen dja yimimburriwemen. Kunukka kamak bu yiwe yikahwi kunkilehkilelk kore kunburrk ke dja wardi mak ngunmokenkukburriwe kore hell. 30Mak manbu kunbid kukun bu ngunmarnbun kunwarre yiyime, wanjh yibiddadjkerrimen dja yiburriwemen. Wanjh kunukka kamak bu yiwe yikahwi kunburrk ke dja wardi ngunmokenkukburriwe kore hell.”

31Kuhni mak Jesus yimeng, “Ngurriburrbun kore mankarre kahyime, ‘Nangale nawu kabibawon ngalbininjkobeng nuye wanjh nakka kabiwon djurra kore kahbimbuyindi bu kabenebaworrenkenh.’ [Deuteronomy 24:1] 32Dja ngaye marneyime ngudberre, nangale nawu kabibawon ngalbininjkobeng nuye wanjh kunukka nakka kabibalhdjurrkkan bu kunwarre kabalkurduyime bu kabibalmang nabuyika bininj. Dja med, ngaleng, bu ngalmekbe ngalbininjkobeng kabimang nabuyika bininj dja kabeneyo, wanjh kunmekbe nawu nabininjkobeng kabibawon. Kuhni bu mandjad. Kuhni mak bu nangale kabenemarren ngalmekbe daluk ngalbu kabibawon nabininjkobeng ngaleng ngarre, kunukka wanjh kunwarre kakurduyime bu kabenemarren ngalmekbe daluk ngalbu ngokko kabibawon nawu nayungki benehni.” Kuhni rowk bu Jesus yimeng.

Yeledjnin bu Ngurriwokkurrmerrimen.

Matthew 5:33-37

33Wanjh Jesus yimeng, “Ngudda ngurribekkang kore korroko manbu mankarre benbenghdaykeng nawu ngad kadberre namud, ‘Yuwn ngurribakke kore ngokko ngurriwokkurrmerren nuye nawu Kawohrnan Rowk!’ 34Dja ngaye marneyime ngudberre, yuwn bu ngurriwokkurrmerren! Yuwn ngurriwokkurrmerren bu ngurringeymang kaddum heaven, dja kumekbe wanjh kore God kahni. 35Mak yuwn ngurringeymang kondah kurorre dja kumekbe wanjh God kahmelme. Mak yuwn ngurriwokkurrmerren bu ngurringeymang Jerusalem, dja kumekbe kunred nuye nawu nawernhkimuk King! 36Mak minj ngudmandeleng bu ngurringeymarren kore ngudberrekih ngurriwokkurrmerren. Wanjh kunukka ngurridjalngudjwarre, dja manbu manwohkudji kunngabek minj mak yimarnbun bu yiwohngabekburlerri mak yika yiwohngabekbele. 37Dja bu ngurridjare ngurriwokkurrmerren, wanjh kuhni kunbuyika ngurridjalyimen, ‘Yoh’, mak yika ‘Burrkyak.’ Wanjh kunukka woybukkih bu ngurriyime. Dja bu ngurribalwernwon bu ngurribalyime kunwern, wanjh makka kumdolkkang kore nawu Nawarre Duninjh.” Kuhni rowk bu Jesus yimeng.

Yuwn Ngurrbenbun nawu Ngundibun Ngudberre.

Matthew 5:38-42

(Luke 6:29-30)

38Wanjh Jesus yimeng, “Ngudda ngurribekkang kore manbu mankarre yimeng, ‘Bu bininj ngunmarneyidngalke ke, wanjh yidjalbun. Bu nungka ngunmimdong, wanjh ngudda yimimdo. Bu nungka ngunyidbakke, wanjh ngudda yiyidbakkemen nuye!’ 39Dja ngaye wanjh marneyime ngudberre, yuwn ngurridangwerren nawu nawarre bininj. Bu nangale bininj ngunkiyarrkdong kore kukun, wanjh yiborledmen, dja yibawon ngunkiyarrkdong kore kudjakku warridj! 40Mak bu bininj ngunkan kore court ba bu ngunmarnbun yikarremulewan njalehnjale, dja wardi nawu judge ngunmarneyime, ‘Yiwo nahni bininj nawu shirt ke!’, wanjh yidjalwo. Dja ngaleng, yidjalwon ke manburrba warridj. 41Mak bu bininj ngundjurrkkan bu ngunedjarrkre mankudji kilometre wanjh yimarneyimen bu yire bokenh kilometres nungka dorrengh. 42Kuhni mak kunbuyika marneyime, bu nangale ngundjawan njalehnjale, wanjh yiwo. Yuwn yikaybun nangale nawu kadjare bu ngundjawan.” Kuhni rowk bu Jesus yimeng.

Jesus yimeng, “Ngurrbenmarnedjarenin nawu Ngurriyidko Bininj.”

Matthew 5:43-48

(Luke 6:27-28,32-36)

43Wanjh Jesus yimeng, “Ngudda ngurribekkang kore manbu mankarre kayime, ‘Ngurrimarnedjarenin nawu ngurriredbo, dja ngurrbenwidna nawu ngurriyidko.’ [Leviticus 19:18] 44Dja ngaye wanjh ngayime ngudberre, ngurrbenmarnedjarenin nawu ngurriyidko. Ngurridin yiwarrudj bedberre nawu ngundirrung. 45Bu kuhni yikurduyime, wanjh kunukka woybukkih duninjh bu ngudda wurdwurd nuye Kornkumo ngudberre nawu heaven kahni. Dja nungka wanjh kamarnbun manbu kundung bu karrungbebme dja kabenwolkan nawu birrimak bininj dja mak nawu birriwarre bininj, mak mandjewk kamunkewe bedberre nawu kunmak kabirrikurduyime dja nawu kunwarre kabirrikurduyime.

46Kaluk bu ngudda ngurrbenmarnedjare djalbininj nawu bedda ngundimarnedjare, wanjh nakka minj ngurrimang nawu namakmak kahdjedjenyo ngudberre. Mak bininj birriwarre nawu manbu taxkenh kunwardde kabirrihmang, nakka wanjh kunmekbe yerreh kabirrimarnedjaremerren. 47Mak bu ngurrikimang birridjalkudji nawu ngurridangerrinj bininj, wanjh ngudda minj ngurrbenyurrhke birribuyika bininj nawu kabirrikurduyime karohrok. Wanjh bininj nawu minj kabirriburrbun God duninjh, nakka wanjh kabirrikurduyime!

48Mah, wanjh kandibekkka. Ngudberre Kornkumo nawu heaven kahni, wanjh kadjalkurduyime kundjalmak munguyh munguyh. Wanjh ngudda ngurrikurduyimen karohrok kore nungka, dja ngurridjalkurduyime kundjalmak munguyh munguyh.”