gup2018

Luke 6

Jesus Benbukkabukkani Mankarre Ngarre Sabbath

Luke 6:1-5

(Matthew 12:1-8; Mark 2:23-28)

1Kaluk bu kunbuyika kunkodj manbu Sabbath, nungka Jesus dja mak bininj nuye nawu benhbukkabukkani, bedda birrihdjarrkrey kore kabbal kore kundalk dudjindi manbu karrmi manmim. Wanjh Jesus nuye bininj wanjh birridurrkmangi manbu mandjoleng, birribudjubudjuhmi, wanjh birrimimnguni. 2Kunmekbe wanjh yikahwi nawu Pharisees birriyimeng, “Njalekah kuhni ngurrihkurduyime, dja ngurrihbakke mankarre manbu Sabbath ngarre?” 3Wanjh Jesus benwokmey yimeng, “Ngudda yimankek ngurribimnayi kore God nuye kunwok, kabimdi bu David dja nawu birrihdjarrkrey, bu birribekkarrinj birrimarrwedoweni, 4wanjh kunu nungka ngimeng kore God nuye kunrurrk, mey buriddi mandjamun manbu kumekbe yoy. Wanjh nungka nguneng manmekbe buriddi, warridj benwong bedberre nawu birrihdjarrkrey. Dja mankarre kahyo manmekbe buriddi ngarre, bu minj nangale kangun, djal priestswi kabirringun.” 5Dja Jesus benmarneyimeng, “Ngaye nawu Bininj Duninjh wanjh ngawohrnan kore kunkodjke Sabbath.”

Bu Kunbarnangarra Sabbath Jesus Bimarnbom Nakudji Bininj

Luke 6:6-11

(Matthew 12:9-14; Mark 3:1-6)

6Kaluk bu kunbuyika kunkodjke manbu Sabbath Jesus ngimeng kore synagogue manbu kunrurrk yiwarrudjkenh dja wanjh benbukkabukkani. Kaluk kumekbe ni nakudji bininj nawu kunbidkun nuye bidwelemikenhni. 7Wanjh nawu Pharisees dja mak bininj nawu bindibukkabukkani mankarre, bedda birriwernhnani Jesus, dja birridjareni birrinayi bu yimankek nungka kabimarnbun bu kunbarnangarra Sabbath, ba kunu birringalkemeninj kabirridjuhbunkenh. 8Dja Jesus benmayaliburrbom bu kunmekbe birriburrbuhburrbuni, wanjh bimarneyimeng namekbe bininj nawu bidwarreni, yimeng, “Yirrolkka, yirrangimen kondah kubulkayh.” Wanjh namekbe bininj dolkkang danginj. 9Wanjh Jesus benmarneyimeng nawu birrihnani, yimeng, “Adju. Ngaye djawan ngudberre, baleh kakarreyime Sabbath ngarre? Yiddok kunmak karriyime, dja nuk kunwarre? Yiddok kunmak karrikanjmarnbun karridarrkidwon bininj, dja nuk kunmak bu karribun bininj?”

10Wanjh Jesus bendjalnang rowk, dja bimarneyimeng nawu bidwarreni, “Yibidyirriyuwn.” Wanjh kunmekbe bidyirriyonginj, wanjh bidyimerranj yiman kerrngehkenh duninjh bidyibidyimi. 11Wanjh bedda birrikangeyidduy duninjh, dja birridedjingmey birrimarneyimerreni bu baleh birrimarnekurduyimeninj Jesus.

Jesus Bendjarrngbom Twelve Bininj

Luke 6:12-16

(Matthew 10:1-4; Mark 3:13-19)

12Kaluk Jesus wam kore mandulum, yiwarrudj dingihdi, wanjh bu kunkakkuyeng nungka dingihdi yiwarrudj kore God. 13Kaluk bu malamalaywihni wanjh nungka benkayhmeng nawu nuye benbukkabukkani, wanjh beddabeh bendjarrngbom twelve nawu benngeykurrmeng warridj apostle. 14Birrimekbe nawu Jesus bendjarrngbom, kaluk birringeyyoy Simon nawu Jesus bingeykurrmeng Peter, dja Andrew nawu Simon benedanginj, dja James, John, Philip, Bartholomew, 15Matthew, Thomas, dja James nawu beywurd nuye Alphaeus, dja nabuyika Simon nawu birriyimi Zealot, 16dja Judas nawu kornkumo nuyeni ngeyyoy James, dja mak nabuyika Judas nawu ngeyyoy Iscariot, nawu nungka kaluk bikukweykang Jesus.

Jesus Benbukkabukkani Dja Mak Benmarnbuni Birriwern Bininj

Luke 6:17-19

(Matthew 4:23-25)

17Wanjh Jesus birridjarrkkoluy, wanjh nungka danginj kore kabbal. Kumekbe birrimirnderri birriwern nuye nawu benhbukkabukkani dja mak birrimirndewern duninjh bininj nawu birrimdolkkarrinj kubolkwarlahkenh rowk ngarre Judea, Jerusalem dorrengh, dja warridj nawu birrimdolkkarrinj kubolkbuyika, kaluk kunred bokenh kakbikah kore kurrula darnkih, kabenebolkngeyyo Tyre dja Sidon. 18Bedda birrimwam birridjareni nungka kabirribekkan dja warridj kabenmarnbun kore birrihdoweni. Dja bininj nawu namalangwarre nawern bindihbengwarrewoni, bedda wanjh Jesus benmarnbom. 19Dja nawu birrimirndewern rowk birridjareni nungka birriwohkarrmeninj, bu kundulkarre bebmi nungkabeh dja benmarnbuni rowk.

Jesus Benmarneyimeng Bininj Nuye Bu Kabirrinjilngmakmen Kore God

Luke 6:20-26

(Matthew 5:1-12)

20Wanjh Jesus bennani nawu nuye benhbukkabukkani wanjh yimeng, “Ngurrinjilngmak nawu ngurrimarladj, dja kunu ngudberre God ngokko ngunngimowong kore kawohrnan rowk. 21Ngurrinjilngmak nawu bolkkime ngurrihmarrwe, dja kunu kaluk ngurriworrkmen. Ngurrinjilngmak ngudda nawu bolkkime ngurrihnalkbun, dja kunu kaluk ngurridjekme. 22Ngudda nawu kandimunkekadjung ngaye nawu Bininj Duninjh, ngudda wanjh ngurrinjilngmak bu ngayekah ngundiwidnan bininj, dja bu ngundikukmunkewe ba minj ngurriyawoyhraworren, dja bu ngundiyolyolme kabirriyime ngurriwarre, dja mak bu yiman rerrih ngundingeybularrbun, minj ngundingeybun, dja mak bu ngundiwarrewe. 23Wanjh bu kunmekbe ngundimarneyime, kunu ngurriwarnmaknin bulkkidj duninjh dja ngurridjalmarrmarr. Dja marneyime ngudberre, kunu wanjh God ngunkarremulewan kunkimuk kore heaven, dja ngurriburrbu nawu mawahmawah bedberre yiman kunmekbe rerrih kunwarre bindihmarneyimi bedberre bininj nawu prophets.

24Kunrayek duninjh kambebme ngudberre nawu ngurrihkuken, dja wanjh bonj, ngokko ngurrimey rowk nawu ngunkangemarnbom. 25Dja kunrayek duninjh kambebme ngudberre nawu bolkkime ngurriworrkminj, wanjh kaluk ngurrimarrwedowen. Kunrayek duninjh kambebme ngudberre warridj, nawu bolkkime ngurrihdjekme, dja kaluk ngurrinjilngwarremen kundowikenh, dja ngurrinalkbun. 26Kunrayek duninjh kambebme ngudberre bu bininj rowk ngundihburlume bolkkime, dja wanjh nawu mawahmawah bedberre nawu ngundimakwan, yiman kunmekbe rerrih bindihburlumi birriwarre prophets nawu korroko birrihkurreni.”

Jesus Benmarneyimeng, “Ngurrbenmarnedjarenin nawu Ngundiwidnan.”

Luke 6:27-36

(Matthew 5:38-48; 7:12)

27“Ngudda nawu kandihbekkan, marneyime ngudberre, ngurrbenmarnedjarenin nawu ngurriyidko, dja ngurrbenmarnekurduyimen kunmak bedberre nawu ngundiwirrihme. 28Ngurridjarenin kunmak bedberre nawu kabirridjare kunwarre ngudberre, ngurrbenmarnedin yiwarrudj bedberre nawu kunwarre ngundimarneyime. 29Dja mak nawu ngunkiyarrkbarrhmang kondahbeh, wanjh yiborledmen kubuyika ngunkiyarrkbarrhmang. Dja nawu ngunmadjyimang nakudji nawu yiman kaddum yihdjongburren, yuwn yikaybun nabuyika nawu yiman kanjdji yihdjongburren. 30Ngurrbenwo bedberre rowk nawu ngundiyidjawan, dja nawu kakan yehyeng ngudberre, yuwn ngurridjawan bu ngunmarnedurndiwe. 31Dja nawu ngurridjare bininj ngundimarnekurduyime ngudberre, wanjh yiman kunmekbe rerrih ngurrbenmarnekurduyimen bedberre.

32Dja bu ngurrbendjalmarnedjare nawu bedda warridj ngundimarnedjare, njalekah yimankek ngurriyime bu kunukka kunmak? Dja wanjh nawu birriwarre bininj, bedda warridj kabindimarnedjare nawu bedmanwali kabindimarnedjare. 33Dja bu ngurrbenmarnekurduyime kunmak bedberre nawu bedmanwali ngundimarnekurduyime kunmak ngudberre, njalekah yimankek ngurriyime bu kunukka kunmak? Dja nawu birriwarre bininj yiman kunmekbe rerrih kabirrikurduyime warridj. 34Dja bu ngurrbenwohwon waken bedberre nawu ngurribekkarren bedmanwali ngundiwon, njalekah yimankek ngurriyime bu kunukka kunmak? Dja nawu birriwarre bininj kabindiwohwon waken bedberre nawu birriwarre, ba kunu bedmanwali kabindimarnedurndiwe nawu yiman karohrok rerrih nawu bedda werrk bindiwong.

35Dja wanjh ngurrbenmarnedjarenin bininj nawu ngurriyidko, dja ngurrikurduyimen kunmak bedberre, dja ngurrbenwohwo waken, dja yuwn ngurriwunjibmingalme bu ngurrbenhbidyikarrme, wanjh kunu God ngunkarremulewan kunkimuk, dja ngurriyimerran ngurribebeywurd nuye nawu Kawernhwohrnan duninjh, dja nungka wanjh kabenmarnekurduyime kunmak bedberre nawu minj kabirrimanjbun, dja nawu mak kunwarre kabirridjalkadjung. 36Ngurrbenkongibu bininj yiman Kornkumo ngudberre ngunkongibun.”

Jesus Benmarneyimeng, “Yuwn ngurrbenwarrewe bininj.”

Luke 6:37-42

(Matthew 7:1-5)

37“Yuwn ngurrbenwarrewe bininj, wanjh kunu God minj ngunwarrewe, dja yuwn bu mak ngurrbendjadme bininj, wanjh kunu God minj ngundjadme. Ngurrbenmarnebularrbu bedberre kore ngunmarnekurduyimeng kunwarre, wanjh kunu God ngunmarnebularrbun kunwarre ngudberre. 38Bu ngurrbenwo bininj, wanjh God ngunwon ngudberre. Ngunwon kunwern duninjh yiman karohrokme ngudberre, wanjh ngunmarnebarlke duninjh, dja yikah kayakarrburren. Dja wanjh yiman rerrih ngurrirohrokme bu ngurrbenwon bininj, wanjh yiman kunmekbe rerrih God karohrokme bu ngunwon ngudberre.”

39Dja mak Jesus benmarneyimeng parable manbu kunwarlkkaykenh kunwok, yimeng, “Yiddok bininj nawu mimdubbe kabiyikan nabuyika bininj nawu mimdubbe? Minj nuk kunu kabenedjarrkmankan kore kudjorlok? 40Bininj nawu kabibekkan nawu kabibukkabukkan, nungka wanjh minj kabiyurrhke nawu kabibukkabukkan. Bu kaborlhme rowk kore kabibukkan, wanjh kunu kayimerran karohrok yiman nungka rerrih nawu kabibukkabukkan. 41Dja njalekah yihnan manbu manbik kore kumim nuye nawu ngurridanginj, dja minj yiburrknan manbu yiman manwodj kore yingan ke kumim? 42Dja njalekah yimarneyime namekbe, ‘Ngarrdabbolk, kab ngabebke manbik manbu kumim ke ngunmarneyo,’ bu minj yingan yinan manwodj manbu ngunmarneyo kumim ke? Ngudda wanjh yihdjalkurren! Yibebkemen werrk manwodj manbu kayo kumim ke, wanjh kunu mandjad yinan ba yibebke manbik manbu kahyo kumim nuye nawu ngunedanginj.”

Jesus Benyolyolmi Bininj Nawu Birriwarre Dja Mak Nawu Birrimak

Luke 6:43-45

(Matthew 7:17-20; 12:34-35)

43“Ngurriburrbun bu kundulk mandulkmak minj kabarnemdangen manwarre manme, dja mak minj mandulkwarre kabarnemdangen manmak manme. 44Dja bininj kabebbehkukburrbun mandulkbubuyika bu kanan manme manbu kabebbehkarrme. Dja manbu manmanawarn minj karrimang kore mandorrk manbu manmirrhyi, dja warridj manbu mankardabad minj karrimang kore kinj manbu manmirrhyi. 45Dja nawu namak bininj kabebke kunmak kukangebeh kore nungka kabimarnekareyo kunmak, dja nawu nawarre bininj kabebke kunwarre kore nuye nawu kabimarnekareyo kunwarre. Dja nawu kabiwernhkangebarlke kukange nuye bininj, wanjh kunmekbe kambebme kurrang nuye bu kawokdi.”

Jesus Benyolyolmeng Bininj Nawu Birrimayaliwern Dja Mak Nawu Birribengwarr

Luke 6:46-49

(Matthew 7:24-27)

46“Dja njalekah ngudda kandimarneyime, ‘Ngudda Yiwohrnan ngadberre,’ bu minj kandiwokmarrkmang nawu yarrkka wokwon ngudberre? 47Bininj rowk nawu yiman kamre kore ngaye kabekkan kunwok ngardduk, wanjh kunmekbe nganwokmarrkmang munguyh. Mah, dja ngaye bukkan ngudberre bu yiman nangale namekbe kabenerohrok. 48Nahni bininj nawu nganwokmarrkmang, wanjh yiman kabenerohrok rerrih bininj nawu rurrkdundulubom, nawu bolkkaruy kanjdji duninjh, dja nawu kunrurrkkenh karayekwon kaluk nameng kore kuwardde. Kaluk bu bobidburreni dja kundjurrh rurrkbuni, manmekbe kunrurrk rurrkrayekni, minj baleh yimeninj wohrurrkburriwemeninj, dja nungka wanjh kamak rowk rurrkmarnbom. 49Dja bininj nawu kabekkan kunwok ngardduk, dja minj nganwokmarrkmang, wanjh namekbe bininj yiman kabenerohrok rerrih bininj nawu rurrkdundulubom, djalnameng kurorrewi, minj nameninj nawu karurrkrayekwon, dja bu mankabo rurrkbuni, manmekbe kunrurrk djalrurrkmankarrinj kundjalmekbe rerrih, dja rurrkbakabakmeng duninjh.”