gup2018

Matthew 13

Jesus Biyolyolmeng Manbu Parable Bininjkenh Nawu Burriweyi Manmim

Matthew 13:1-23

(Mark 4:1-20; Luke 8:4-15)

1Bu kunmekbe kunbarnangarrakudjini rerrih Jesus wanjh rurrkbawong kore kurrambalk dja wam kore kadjid ngarre manbokimuk, dja kumekbe yerrkang. 2Wanjh birrimirndewernmerrinj bininj dja birriwakbuyinguneng, dja nungka dolkkang bidbom, yerrkang kore kabbala dahkendanj, dja nawu bininj benbawong birrimhdi kore kukadjid. 3Kumekbe wanjh Jesus yolyolmeng bedberre kunwern bu benhbukkani kore kunwarlkkaykenh kunwok manbu parables. Wanjh yimeng, “Kandibekka! Bininj nawu farmer wam kore kabbal manmim burriweyi. 4Kaluk bu mimwehmimweyi, wanjh yikahwi mimwarrhmi kore manbolh, wanjh mayhmayh kumrey mimnguni. 5Mak yikahwi mimwarrhmerreni kore kuwarddehwardde, kore kunkulk minj manwern yuwirrinj. Wanjh manmekbe manmim werrkwerrk djordmerreni, dja kunkulk minj manwern yuwirrinj bu kanjdji wernhkulkrawinj. 6Kaluk bu dungbebmeng, manmekbe mankolhde rungi wanjh baldarlehmeni, kaluk kumekbekenh minj wernhdedjmadrawinj kanjdji bu bolkdulubuyi. 7Mak yikahwi manmim warrawarrhmerreni kore kundalk manbu kinj manmirrhyi. Kaluk mahni kundalkwarre djordmerreni wanjh bidjurrudjudmi manbu manmak mankolhde.

8Dja yikahwi mimwarrawarrhmi kore kukulkmak wanjh djordmerreni dja marnbuni manmak manme. Yikahwi marnburrinj one hundred dja mak yikahwi manbuyika wanjh marnburrinj sixty dja mak yikahwi thirty. Kaluk wernhyurrhkeng manmim manbu bininj burriweyi. 9Kaluk ngudda bininj nawu kandibekkan wanjh kandimenmenbekka!”

10Wanjh nawu benbukkabukkani nuye Jesus nungka birrimyikang dja birridjawam, “Njalekenh ngudda yihdjalyolyolme kunwarlkkaykenh manbu parables bu yibenhmarneyime nawu bininj?”

11Kaluk Jesus yimeng, “Ngudda wanjh djarrngbom ngudberre, dja ngaye won ngudberre, ba bu ngurriburrbun manbu manwarlkkaykenh bu ngayolyolme kore God nawu king kawohrnan. Dja nawu birribuyika, nakka wanjh minj kabirriburrbun manbu manwarlkkaykenh kunwok, dja ngaye minj ngabenwoyi. 12Bininj nawu kabirrimayalibayhme nakka wanjh kabirriwernhburrbun kore kunwern, mak kabirriyawoyhmang nawern. Dja nawu minj kabirriwernhburrbun, mak njalehnjale nawu kabirrikarrme nakka wanjh kabirribalanhmang rowk. 13Wanjh kunmekbekenh ngaye ngahyolyolme bu kunwarlkkaykenh kunwok. Kaluk bedda kabirribolknan, dja minj kabirriwernhnan, mak kabirribekkan dja minj kabirriwernhburrkburrkbekkan kore baleh kahkarremenmenyime. 14Wanjh kunmekbe kabirrihkurduyime kore baleh Isaiah nawu prophet yimeng wanjh makka woybukkenhdanj. Nungka yimeng, ‘Ngudda ngurribekkabekkan munguyh dja minj ngurriwernhburrkburrkbekkan. Mak ngurribolknanganan dja nakka ngurrihdjalmimdubbe rerrih dja minj njale ngurriburrbun. 15Dja nahni bininj birrikangerayekminj. Bedda birrikanemdubberranj dja mak birrimimdubberranj. Wanjh minj kabirrinan kore kunmim, dja minj kabirribekkan kunkanem dorrengh, dja kabirriburrkburrkbekkan kore kukange.

Dja bu birrimayalibayhmeninj, dja birrikanemmakniwirrinj, dja birriburrkbekkayi kore kukange, wanjh kunukka birriburrbuyi bu birrimdurndeyi kore ngaye dja ngabenmarnbuyi.’ [Isaiah 6:9-10] 16Dja ngudda, wanjh God kunmak kurduyimeng ngudberre, bu ngunmimbayhkeng ba bu ngurrinan, dja ngunkanemmarnbom ba ngurriwernhbekkan. 17Wanjh marneyime ngudberre bu woybukkih duninjh, birriwern prophets dja nawu birrimakni bininj, bedda birridjareni birrinayi nahni njalehnjale nawu bolkkime ngudda ngurrihnan, dja bedda minj birrinayi. Mak birridjareni birribekkayi manbu bolkkime ngudda ngurrihbekkan, dja bedda burrkyak.

18Mah. Wanjh ngurribekka kore parable kahmenmenyime manmekbe manwarlkkaykenh kunwok kabiyolyolme nawu mimburriweyi. 19Manmim manbu warrawarrhmeng kore manbolh, wanjh makka yiman kayime bininj nawu kabekkan kunwok kayolyolme kore God nawu king, dja minj kaburrkburrkbekkan. Wanjh nawu Nawarre Duninjh kamre kahdarrkidmang manmekbe kunwok kore kukange nuye, wanjh kakan.

20Mak manmim manbu kawarrawarrhme kore kuwarddehwardde, makka wanjh yiman kayime bininj nawu kabekkan kunwok, wanjh werrkwerrk kamenmenbekkan bu kunnjilngmak dorrengh! 21Kaluk manmekbe kunwok minj kawernhre kanjdji bu yiman kabikangedulubun nawu bininj, mak minj kunkuyeng kani. Kaluk bu kunyid kabebme, dja nawu bininj kabirriyolyolme kore nungka bu maninjmanu kunwokkenh, wanjh werrkwerrk kadjalbawon.

22Mak manmim manbu warrawarrhmi kore kundalk manbu kinj manmirrhyi, makka yiman kayime bininj nawu kabekkan kunwok, kaluk kambebmerren manbu kunmarrkwarrehni dja njalehnjale namakmak nawu kondah kurorrewaken kabibalbengwarrewon, wanjh kabalbengmidjdan manbu kore bekkang manmak kunwok dja kabidjokohme nawu nawarrehwarre kore kabalburrbun wanjh manbu kunwok minj kadjordmen kore kukange nuye.

23Dja manmim manbu warrawarrhmi kore kubolkmak, makka yiman bininj nawu kabekkan kunwok wanjh kaburrbun dja kamayalibayhme. Kaluk manmekbe kunwok kadjordmen dja kabalwernmerren kore kukange nuye, bu kawernmerren yiman one hundred, dja mak sixty, mak yikahwi thirty.” Kuhni bu Jesus yolyolmeng nuye nawu benbukkabukkani.

Jesus Yolyolmerrinj Mandalkwarrekenh Kore Manwarlkkaykenh Manbu Parable

Matthew 13:24-30

24Wanjh Jesus yawoyhyolyolmeng bedberre manbuyika parable manbu kawarlkkayindi, bu yimeng, “Kore God nawu King kawohrnan rowk, nakka yiman kayime bininj nawu mimburriweyi manmimmakni kore kabbal nuye. 25Kaluk kunmekbeni kukak rerrih, bu nungka kodjkeyonginj, wanjh bininj nawu beneyidkoni kumwam dja mak mimburriweyi manbu manmimwarreni ngarre kundalk kore kumekbe kabbal, dja bu yakwong, wanjh wam. 26Wanjh kaluk yerrekah, manbu manmimmakni kolhdebebmerrinj dja karrmi manbu manmimkerrnge, dja mak manbu mandalkwarre warridj djordmerrinj. 27Kaluk nawu bininj nuye kabirrihmarnedurrkmirri birrimyikang dja birrimarneyimeng, ‘Ngudda yirrudji manmak manmim kore kabbal dja makka mak balehbeh mandalkwarre bebmerrinj?’ 28Wanjh nawu bininj yimeng, ‘Nawarre nawu ngaye nganeyidko namekbe nganmarnekurduyimeng kunwarre.’ Dja nawu birrihmarnedurrkmirri namekbe bininj birriyimeng, ‘Yiddok yidjare ngarridalkdurrkmang manbu mandalkwarre bu ngarriwe?’ 29Dja nahni bininj biwokmey, yimeng, ‘Burrkyak. Ngurridjalbawo bu ngurridalkdurrkmang, wanjh kunukka wardi ngurribaldurrkmang manbu mankolhdemak dorrengh. 30Dja ngurridjalbawo manmekbe mandalkwarre bu kabenedjarrkdjordmen manbu manmimmak dorrengh. Bu kadjolengmen manbu manme, wanjh ngabenmarneyime nawu kabirrihdurrkmirri, bu mandalkwarre werrk kabirridalkyerrkke, kabirridalkrawon kabirridalkdukkan, dja kabirridalkburriwe kore kunak. Wanjh yerreh kabirridukkarrukkan manbu mandalkmak manbu wheat dja kabirrikurrme kore kunrurrk manmekenh ngardduk.’ ”

Jesus Yolyolmeng Manbubuyika Parables Bu Kanbukkan God Nawu King Kawohrnan Rowk.

Matthew 13:31-33

(Mark 4:30-32; Luke 13:18-21)

31Wanjh Jesus yolyolmeng manbuyika parable manbu kunwarlkkenh kunwok, yimeng, “Kore God nawu kawohrnan rowk, nakka yiman kayime mustard manmim bu bininj dudji kore kabbal nuye. 32Kaluk manmekbe manmim manwernhyahwurd duninjh, dja bu kadjordmen, nakka wanjh kawernhdulkkimukmen. Makka walakkih manbu manwern mankolhde kabirrihdudjeng. Bu kadjurlekimukmen wanjh mayhmayh nawern kamre karedmarnbun kore manyenyende ngarre manmekbe kundulk.”

33Mak kunkudji Jesus yawoyhyolyolmeng bedberre manbadbuyika. Nungka yimeng, “Mak kore God nawu king kawohrnan rowk, makka yiman yeast manbu mannguklurlimikenh kore daluk karawon kandidjawa manwern dorrengh, bu kamarnbun kanguklurlme rowk.”

Bu Njalekenh Jesus Yolyolmi Bu Djal Parables.

Matthew 13:34-43

(Mark 4:33-34)

34Kuhni rowk wanjh Jesus yolyolmi bu mulewani njalehnjale bedberre nawu birriwern bininj, mak yolyolmi kore benbukkani warridj. Minj yolyolmeninj bu kurobbe, dja yolyolmi manbu kunwarlkkayindi kunwok manbu parables. 35Jesus kurduyimeng, wanjh makka woybukkenhdanj kunmekbe kore nawu prophet yimeng, “Ngaye kaluk ngadjalyolyolme kore parables manbu kunwok manwarkkayindi. Ngayolyohyolme kurobbe njalehnjale manbu warlkkawarlkkayindi bu kore kunred minj bangmebolkmarnbuyindangimeninj bu kerrngehkenhni.” [Psalm 78:2]

36Jesus wanjh benbawong kumekbe dja ngimeng kore rurrkngimeng kore kurrambalk. Nawu benbukkabukkani nuye birrimyikang birrimarneyimeng, “Wardi yiyolyolmen ngadberre bu baleh kahkarremenmenyime manmekbe manbu parable kore yihmulewani manbu kundalkkenh.” 37Wanjh Jesus yimeng, “Bininj nawu dudji manbu manmimmak kore kabbal wanjh nakka yiman kayime ngaye nawu Bininj Duninjh. 38Manbu kabbal, makka wanjh mahni kurorre kubolkwarlahkenh, yiman kubolkwarlahkenh rowk. Mak manbu manmimmak, nakka wanjh God nawu king nuye bebeywurd. Dja manbu mandalkwarre, makka bininj nuye nawu Nawarre Duninjh. 39Mak nawu manmimwarre manbu mimburrihburriweyi, nakka wanjh Namarnde Duninjh. Manbu kore kamimdjolengmen, wanjh kabirrimimmoyhmang manbu wheat ngarre, makka wanjh bu kayiburnbunkenh mahni kurorre. Dja nawu kabirrihdurrkmirri, nakka wanjh God nuye angels nawu kabindimanamang bininj nawu God nuye.

40Mah wanjh. Manbu mandalk bu kabirridalkmornname bu kabirriwurlhkekenh, wanjh kunmekbe kayime bu kakurduyimerran kore baleh kabolkyimerran bu mahni kurorre kabularrbuyindan rowk. 41Bu kunmekbe kabolkyimerran, ngaye nawu Bininj Duninjh ngabenmunkewe ngardduk angels nawu ngaye ngawohrnan rowk, ba bu kabirrimang manbu kunwarrekenh rowk nawu benwarrewoni bininj, dja mak kabindimornname birrimekbe bininj nawu birribakkeyi nuye mankarre. 42Wanjh bedda kabindikukburriwe kore kunak manbu manbirluwern manbu, manbu kahdjalrung, kore kabirridjalnalkbun dja mak kabirridjalwernhyidmebayerren.

43Dja nawu birrimak bininj, nakka kaluk kabirrikukwolkayindi yiman kayime kundung kore kornkumo bedberre nawu king kawohrnan rowk. Dja ngudda bininj bu kandibekkan, wanjh ngurridjalburrkburrkbekka.” Kuhni bu Jesus benmarneyimeng.

Jesus Yolyolmeng Danjbik Manbu Parables Bu Benbukkang Kore God Kawohrnankenh Rowk

Matthew 13:44-52

44Jesus yimeng, “Kore God kawohrnan rowk, nakka yiman kayime njalehnjale yeng namakmak nawu warlkkayindi kore kabbal. Wanjh bu kunbarnangarrakudjini, nakudji bininj ngalkeng namekbe namakmak. Wanjh yawoyhwarlkkang kore manmekbe kabbal. Kaluk nungka njilngmakminj, wanjh wam weykang rowk nawu njalehnjale nungka nuyeni dja bolkbayahmeng manmekbe kabbal.”

45“Mak kunmekbe rerrih kayime kore God kawohrnan rowk, nakka yiman bininj nawu kaweykan pearl. Nungka wanjh munguyh yawayawani nawu pearls nawu namakmakni. 46Kaluk bu ngalkeng nakudjini pearl namakkaykenh, wanjh nungka wam weykang njalehnjale nawu nuyeni wanjh wam bayahmeng namekbe nawu pearl mankudjini.”

47“Mak kore God kawohrnan rowk makka wanjh yiman kayime walabbi rerrih bu bininj kabirridjuhke kore manbokimuk kurrula wanjh kabirrimang nawern djenj nawu kukbubuyika. 48Kaluk bu kabarlme kore walabbi wanjh bininj kabirridorrorrke kore kukadjid. Wanjh kabirriyerrkan dja kabirrikukdjarrngbun nawu namakmak djenj, nakka birridahkendongi kore kundjabarrk. Dja nawu nawarre djenj, nakka birridjalkukburriweyi. 49Kaluk kunmekbe kayimerran kore kondah kurorre bu kayiburnbunkenh rowk. Nawu angels wanjh kabirrimre kabenkuklarlmang bedberre nawu birriwarre dja nawu birrimak bininj. 50Kaluk nawu birriwarre bininj nakka wanjh angels kabindikukburriwe kore manbu kunak kadjalwernhrung, kore kabirrihdjalnalkbun dja kabirriyidmebayerren munguyh.”

51Wanjh Jesus bendjawam bininj nawu benbukkabukkani nuye, “Yiddok ngurrimayalibayhmeng kore namekbe njalehnjalekenh?” Dja bedda birriyimeng, “Yoh, Ngad ngarriburrbun.” 52Wanjh Jesus benmarneyimeng, “Kunmekbekenh kunu bininj nawu kabenbukkabukkan mankarre, dja bu kawernhburrbun kore God nawu king kawohrnawohrnankenh, wanjh namekbe bininj yiman rerrih bininj nawu kakarrme kunrurrk, dja kamkan nakerrngkerrnge namakmak dja nakarekare namakmak kore kabendjarrkyo kore kunrurrk nuye.”

Jesus Nuye Birriredbo Wanjh Birriwarnyakminj Nungka

Matthew 13:53-58

(Mark 6:1-6; Luke 4:16-30)

53Bu Jesus burnbom yolyohyolyolmi bedberre manbu parables, wanjh nungka bolkbawong kumekbe. 54Dja wam kore nuye kunred wanjh kumekbe benhbukkabukkani kore kunrurrk manbu yiwarrudjkenh, wanjh bedda birrikangebarrhmeng dja birriyimeng, “Baleh nahni bininj kahmang manbu kunmayali dja kundulkarre bu kuhni kahkurduyime? 55Nakka yiddok beywurd nuye nawu carpenter? Dja yiddok ngalbadjan ngalka Mary? Mak yiddok nawu birridanginj nuye nakka James, Joseph, Simon dja Judas. 56Dja yiddok woybukkih, nawu ngaldahdaluk nuye nakka nahni karrihni kondah? Ngayh! Dja balehbeh nahni bininj mey rowk kore karribekkang dja karrinang?” 57Wanjh birrinjilngwarreminj bu kunmekbe Jesus kurduhkurduyimi. Dja Jesus benmarneyimeng, “Nawu prophet nakka kabirrikimang kore kubolkwern, dja kore nuye kunred, dja kore nuye namud, nakka kabirridung, dja minj kabirrikimang.” 58Wanjh nungka minj mak durrkmirriwirrinj manbu kundulkarrekenh kumekbe, dja bedda minj birriwoybukwoyi.