gup2018

Luke 12

Jesus Benbengdayhkeng Dja Mak Benmurrngrayekwong Bininj Nuye

Luke 12:1-12

(Matthew 10:26-33)

1Bu kuhni birribalhyimi, wanjh bu birridjalmirndewernkenh duninjh bininj birrimirndemornnamerreni birridengemelhmelmerreni, wanjh nungka Jesus dedjdjingmey benmarneyimi werrk bininj nuye nawu benhbukkabukkani, yimeng, “Pharisees wanjh kabirrihdjalkurrehkurren, kunu wanjh yiman manbu kanguklurlke buriddi. Ngurrinahnarrimen, wardi yuwn ngurriyimerran yiman bedda! 2Dja yehyeng rowk nawu bolkkime kabarrkbuyindi, wanjh rerre kawerrhme kabirrinan, dja nawu bolkkime kawarlkkayindi, wanjh rerre bininj kabirriwohburrbun. 3Kunu wanjh kunwok rowk nawu ngurriwokdi bu kukak, kaluk bininj kabirribekkan kore kabolkwolkayindi, dja nawu ngurringayawkme kore kururrk manbu ngudberrekih, kaluk kabirriyolyolme kore birriwern kabirribekkan.

4Dja ngayime ngudberre nawu karridabbolk, yuwn ngurrbenkengeme nawu ngundibun ngundikukkurrme bu kunburrkwi karrowen, dja minj baleh mak kunbuyika ngundimarnekurduyime. 5Dja ngaye yingkihbengdayhke ngudberre bu nangale ngurrikengeme. Ngurrikengemen nawu ngunbun werrk ngunkukkurrme, dja kawohrnan warridj bu ngunkukburriwe kore kubolkwarre hell. Yoh, wanjh ngayawoyhyime ngudberre, namekbe ngurrikengemen.

6Dja ngurriburrbun bu bininj kaweykan five nawu mayhmayh nawu djornhdjorndok, wanjh kabirrikarremulewan kunyahwurd duninjh bu kunwardde, bulerri bokenh. Dja God minj kawohbengmidjdan nawohkudji nawu djornhdjorndok. 7Kunu bonj, dja kunkodjmud warridj ngudberre God ngunkodjmudrohrokmeng rowk. Yuwn ngurrikele, ngudda ngunwernhmarnedjare ngudberre, dja mayhmayh nawern wanjh minj mak kamarnedjare yiman ngudberre.

8Dja mak ngayime ngudberre, birriwern rowk nawu kabirrimulewarren kore bininj kabirriyime bu ngaye ngandiwoybukwon, bedda wanjh ngaye nawu Bininj Duninjh kaluk ngabenmulewan kore God nuye angels. 9Dja nawu ngandimarneyakwarren kore bininj, bedda wanjh kaluk ngaye nawu Bininj Duninjh ngabenmarneyakwarren kore God nuye angels. 10Dja bininj rowk nawu kunwohkudji kunwok kabirriwohyime ngandiyiwirrihme ngaye nawu Bininj Duninjh, bedda wanjh God kabenmarnebularrbun. Dja bininj nawu kunwok kunwarre kabirrimarneyime bu kabirriyiwirrihme nawu Namalngmakkaykenh, bedda wanjh God minj kabenmarnebularrbun.

11Dja bu ngundidorrorrke ngudberre kore synagogue kunrurrk yiwarrudjkenh, kaluk kore kumirrk bedberre nawu ngundidjadme dja nawu kabirriwohrnawohrnan, wanjh yuwn ngurrinjilngwarre ngurriyingkihburrbun bu yimankek kaluk baleh ngurriyime bu ngurrbenmarnekandenamerren dja mak bu ngurrbenmarneyime. 12Dja nungka nawu Namalngmakkaykenh, kaluk wanjh nungka ngundjalbukkan bu baleh ngurrbenmarneyime, kaluk kundjalmekbe rerrih bu kabolkyime bu ngurriwokdi bedberre wanjh ngunbukkan mandjad duninjh.”

Jesus Biyolyolmi Nakuken Bininj Nawu Mayaliyak

Luke 12:13-21

13Kaluk nakudji bininj nawu birrihmirnderri wanjh bidjawam Jesus, yimeng, “Ngudda nawu kanhbukkabukkan ngadberre, yimarneyimen nawu ngaye nganedanginj kalarlmang yehyeng bu Ngabbard nganbeneyibawong, dja nganwon nawu ngardduk.” 14Dja Jesus bimarneyimeng, “Nawu ngarrdabbolk, minj nangale ngankurrmeninj ba yimankek ngaye benbenemarnekarremarnbun bu ngalarlmang ngorrewoneng.” 15Wanjh Jesus benmarneyimeng bininj nawu birrihmirnderri, “Wardi ngurriwernhnahnarrimen, yuwn bu njale ngurridjarewernworren. Dja minj kunu bininj kamimbi bu nadjalwern yehyeng kakarrme.”

16Wanjh Jesus benmarneyolyolmeng parable manbu kunwarlkkayken kunwok, yimeng, “Kaluk nakudji bininj nawu nakukenni, nungka bu dudji manme kore kabbal nuye, wanjh mandjalwernkenh duninjh manme mangi. 17Wanjh nungan kanjdjiwi burrbuhburrbuni marneyimerrinj, ‘Kaluk baleh ngayime, dja minj ngakarrme kunrurrkkimuk bu ngakarekurrme manme ngardduk?’ 18Wanjh kalukburrk marneyimerrinj, ‘A! Ngaburrbom, kuhni wanjh ngakurduyime, ngarurrkkudjkudjmang ngardduk, dja ngarurrkdundulubun kunrurrkkihkimuk, kumekbe wanjh ngakarekurrme manbu manme ngardduk, dja mak yehyeng nawu ngardduk. 19Wanjh ngayeman ngamarneyimerren, kamak rowk ngakarekarrme nawern ngardduk. Kadjalyo bu mandjewk nawern, wanjh minj ngayawoyhdurrkmirri, ngadjalni, ngangun, ngabongun, dja nganjilngmarnburren bu munguyh.’

20Dja God bimarneyimeng, ‘Yimayaliyak nguddanu, wanjh bolkkime kuninjkunu kumunun yirrowen. Nangale kaluk kamanamang ke yehyeng nawu yihkarekurrmi ke?’” 21Wanjh Jesus burnbom bu yolyolmeng bedberre, yimeng, “Kuhni kunmekbe kayimerran nuye nawu nawern yehyeng kahkarekurrme yiman kahkukenworren, dja kore God kahnan minj njale kabimarnekareyo, minj nakuken kore God.”

Jesus Benmarneyimeng Bininj Nuye Bu God Kabennahnan

Luke 12:22-34

(Matthew 6:19-21,25-34)

22Wanjh Jesus benmarneyimeng bininj nuye nawu benhbukkabukkani, yimeng, “Kunmekbekenh kunu ngayime ngudberre, yuwn bu ngurrinjilngwarremen nawu manme ngurrihmang bu yimankek ngundarrkidwon. Yuwn bu mak ngurrihnjilngwarremen bu ngurrihmang kunmadj nawu ngurridjongburrenkenh. 23Dja bu ngurrimimbi wanjh yiman karrokme dja manme rerre karri, dja mak kunburrk yiman karrokme dja kunmadj rerre karri.

24Dja ngurriburrbu mayhmayh nawu wakwak, bedda minj kabirrimimdudjeng, dja minj mak kabirridurrkmirri bu manme kabirridurndiwe, minj kabirrikarrme kunrurrk kore kabirrikarekurrme manme. Dja bedda minj kabirrimarrwe. God kabenwon manme. Dja ngudda wanjh God ngunwernhmarnedjare ngudberre, dja nawu mayhmayh wanjh nungka kadjalnahnan, dja minj kabenmarnedjare yiman ngudda. 25Kaluk nangale nawu ngurrihni bu kanjilngwarre mak kaburrbun ba yimankek kamarnburren kunkuyeng bu kamimbi? 26Wanjh bu minj ngurrikarrme kundulkarre bu yiman kunmekbe ngurrikurduyime, nawu yiman kunyahwurd, njalekah ngurrinjilngwarre ngurriburrbun yehyeng nawu kunbubuyika?

27Ngurriburrbu warridj mannguymak manbu kurralkwaken. Minj karrurrkmirri, dja minj mak kamadjbibun, dja ngayime ngudberre, bu King Solomon warridj nawu namakmak duninjh karrmihkarrmi, dja wanjh manbu mannguy wanjh manwernhmakkaykenh, dja nungka bu djongbuhdjongburreni wanjh yiman walakkih medjmakkaykenhni. 28Dja bu God kuhni kayime kamarnbun manmakkaykenh yiman kadjongbun rerrih mannguy manbu karri bolkkime kore kabbal, dja malaywi bininj kabirriburriwe karung kore kunak, wanjh ngudda ngunwernhnahnan ngudberre bininj, ngudda nawu walakkih ngurriwoybukwon.

29Wanjh yuwn munguyh ngurridjaldjare dja ngurridjalyawan bu njale ngurringun dja mak njale ngurribongun, dja yuwn bu kuhni ngurrinjilngwarre. 30Bininj nawu minj kabirriwoybukwon God nawu Kornkumo ngudberre, wanjh bedda munguyh maninjmanu kabirrirlobmerren bu kabirrihyawan, dja God ngudberre Kornkumo nawu ngudda ngudberre nungka wanjh kaburrbun bu manngale makka manbu ngurrimimbikenh ngudberre. 31Yuwn bu maninjmanu ngurriyawan, dja kunihbu kunbuyika ngurrikurduyimen bu ngurriwernhyawa bu nungka God ngunmarnewohrnankenh, dja maninjmanu manbubuyika wanjh ngunwon warridj.

32Dja yuwn ngurrikele ngudda nawu yiman mayh ngurrimirndeyahwurd, dja Kornkumo ngudberre djareminj bu ngunngimewong ngudberre bu ngurridjarrkwohrnan bu kamarnbuyindan bu nungka Kawohrnan rowk. 33Mah, wanjh ngurrimadjweyka nawu yehyeng ngurrikarrme, dja kunwardde ngurrbenwo nawu birrimarladj. Dja ngurrimarnemarrimen yiman nawu kunwarddekenh ngurrikukdahkendong, nawu minj kakaremen. Ngayime namakmak dorrengh kore heaven ngurrima, nawu minj kawohyakmen dja nawu kadjirdmadjirdmang minj kumekbe karrarnhre, dja mak minj mayh kangun kayakwon. 34Dja bu baleh namakmak ngudberre ngunmarneyo, wanjh kumekbe rerrih kaluk ngudman ngurribolkburrbun ngurridjare ngurrire.”

Jesus Benbengdayhkeng Bu Kabirriyingkihkukmarnburren Kore Nungka Kamdurndengkenh

Luke 12:35-48

(Matthew 24:45-51)

35Mak Jesus yimeng bedberre, “Ngudda wanjh ngurriyingkihkukmarnburrimen ngurridurrkmirrikenh dja ngurriwurlhke ngudberre lamps, 36dja ngurriyimerran yiman bininj nawu kabirrimadbun nawu kabenmarnewohrnan bu kamdurndeng, dja wam kore mulil bu bininj daluk kabenemarren. Kabirrimadbun ba bu kamre karurrkdong, wanjh kabirrimarnedangmarrhmang bu kundjalburrikudji rerrih. 37Kabirrinjilngmak birrimekbe bininj nawu kabirrihmarnedurrkmirri nuye nawu kabenmarnewohrnan, bu nungka kabenngalke kabirridjalwohrnan bu kamdurndeng. Woybukkih ngayime ngudberre, nungka wanjh kadjongburren nawu karrurrkmirrikenh dja kabenmarneyime kabirriyerrkan kabirrineyhneykenhdi kabirringunkenh, dja nungka kamre kabenwon manme. 38Dja bu nungka nawu kawohrnan kamdurndeng bu yiman kumununburrk, dja mak bu djarreh kamhbarrhbun, dja kabenngalke kabirridjalwohrnan nawu kabirrihmarnedurrkmirri, wanjh bedda kunu kaluk kabirrinjilngmak.

39Dja kuhni ngurriburrbu, bu bininj nawu kakarrme kunrurrk, bu nungka kaburrbun bu baleh kayime kamre nawu kadjirdmang, wanjh nungka kawohrnan ba minj kabimarnerurrkngimen kadjirdmangkenh. 40Wanjh ngudda ngurriyingkihkukmarnburrimen yiman ngurrimadbun rerrih, dja ngaye nawu Bininj Duninjh ngamre bu ngudda ngurribekkarren ngurriyime bu minj ngambangmere.”

41Wanjh Peter bidjawam Jesus, yimeng, “Ngudda nawu kanmarnewohrnan, manih manbu parable manbu kunwarlkkaykenh kunwok, yiddok kanmarneyolyolmeng ngadman ngadberre ngarrikudjiwi, dja yiddok bedda dorrengh nawu birriwarlahken rowk?” 42Wanjh Jesus nawu Kawohrnan Rowk yimeng, “Mah, dja ngurriburrbu. Bininj nawu kabenkarrme birriwern nawu kabirrimarnedurrkmirri nuye, wanjh bu kare waken, kabidjarrngbun nakudji nawu kabimarnedurrkmirri dja kabikurrme ba bu kabennahnan birribuyika, dja kabenwon manme dja kabenkukwon mandjad kore kabenmarnekarremulewan bu kunkodjkebuyikakenh. Kaluk nangale bininj nawu nawoybuk dja nadjalmak bu nawu kawohrnan rowk kabidjarrngbun kabikurrme? 43Kaluk wanjh kanjilngmak namekbe nawu kunmekbe kakurduyime bu kabimarnedurrkmirri, bu nungan nawu kabenmarnewohrnan kamdurndeng kabingalke kunmekbe bu kundjalmak kahkurduyime. 44Wanjh woybukkih ngayime ngudberre, kunu wanjh namekbe kabikurrme kanahnan yehyeng rowk nuye nawu kabenmarnewohrnan.

45Dja kunbuyika ngurriburrbun, bu yimankek namekbe nawu kabimarnedurrkmirri bu nungan kanjdjiwi kamarneyimerren, ‘Nawu nganmarnewohrnan kunkuyeng kani, kunubewu yerrekah nuk kamdurndeng.’ Kunmekbe kamarneyimerren wanjh karredjdjingmang kabenwidjbihke birribuyika bininj dja daluk nawu kabirrihdurrkmirri, dja mak bu kawernhngun, kawernhbongun kunbang, dja wanjh kamayahme. 46Wanjh nakimuk bininj nawu kabimarnewohrnan kamdurndeng nuye bu nungka minj kabiyingkihmadbun dja warridj minj kaburrbun bu kabolkyime. Kunu wanjh kabibun dja kabikukmunkewe kore kabirridjarrkdi nawu minj God kabirriwoybukwon bininj. 47Dja namekbe nanu bininj nawu bihmarnedurrkmirri nawu burrbom bu njale djareni nawu kawohrnan nuye, dja minj biyingkihmarnebolkmarnbuyi, dja mak minj kurduyimeninj nawu nungka djareni, kaluk namekbe nanu kabiwidjbihke wernkih. 48Dja bininj nawu minj burrbuyi bu njale djareni nawu kawohrnan nuye, bu nungka kurduyimeng nawu kawohrnan kawarnyak, wanjh nungka warridj kabiwidjbihke, dja djal walakkih, wanjh namekbe wakwani wanjh kunu yeledj kabiwidjbihke. Kaluk bininj nawu God kabiwon kunwern wanjh nakka kaluk God kabiyidjawan kunwern warridj. Dja bu God kabikurrme bininj kanahnan kunwern, wanjh kaluk nakka God kabiyidjawan kunwern duninjh.”

Jesus Yolyolmerrinj Bu Nungka Kabenmarnbun Bininj Kabirriyarlarrmerren

Luke 12:49-53

(Matthew 10:34-36)

49Dja mak Jesus yimeng, “Ngaye ngamwam bu ngaworrhme kunak kondah bu kurorre, dja wanjh ngadjare bu korroko ngaye ngaworrhmeninj dja karung! 50Dja ngayembu ngamadbun bu yiman ngakukdjuhme rerrih bu ngakanjkurrmerren. Dja ngakangewarre duninjh bu ngamadbun kamarnbuyindan.

51Yiddok ngurriyime bu yimankek ngamwam won ngudberre kunmodmikenh, ba kamak ngurrini kondah bu kurorre? Burrkyak, ngayime ngudberre, minj kunmodmikenh won ngudberre dja ngabenmarnbun bininj kabirriyarlarrmerren kabirribebbehre. 52Kunmekbe wanjh kaluk kakurduyimerran bu yiman five nawu birrimud kabirridjarrkni, wanjh kabirriyarlarrmerren, bedman bokenh kabenere bebbehbeh, dja bedman danjbik. 53Yiman kuhni mak kabirriyarlarrmerren, nawu kornkumo beywurd kabenebebbehre, ngalbadjan ngalyaw kabenebebbehre, dja ngalbinjmorne kabenebebbehre.”

Jesus yimeng, “Bu ngurrihnan nawu kurorrewaken, wardi minj ngurrinan nawu God nuye.”

Luke 12:54-56

(Matthew 16:2-3)

54Kuhni warridj Jesus benmarneyimeng nawu birrimirndewern, “Bu ngurrinan kangolmarnburren bu karrikad, wanjh kunmekbe rerrih ngurriyime ‘Mandjewk kamre,’ dja kunmekbe kakurduyimerran. 55Dja bu ngurrinan kunmayorrk kamre bu walembeh, wanjh ngurriyime, ‘Kaluk karrungbangmen’, wanjh kunmekbe kakurduyimerran. 56Ngudda wanjh ngurrihdjalkurren. Ngudda bu ngurrinan kunrorrekenh dja mak kunngolkenh, dja ngurriburrbun bu baleh kakurduyimerran. Kaluk njalekah yimankek minj ngurrinan bu God bolkkime kahkurduyime, dja mak minj ngurriburrbun bu baleh kakurduyimerran?”

Jesus yimeng, “Ngunewokmarnburren nawu ngunwelengname.”

Luke 12:57-59

(Matthew 5:25-26)

57Dja mak Jesus yimeng, “Njalekah minj ngudman ngurridjadmerren bu kunmak ngurrikurduyime? 58Dja kuhni yina kayime, bu nawu ngunwelengname ngunedjarrkre kore bininj nawu ngundjadmekenh, wanjh bu ngunebalhre, yikebbabi yidjawan munguyh ba ngunewokmarnburren, ba marndi minj ngundorrorrke kore nawu ngunwernhdjadme, dja nunganwali ngunbidkenwon kore nawu ngunkukburriwe kore prison, dja nunganwali ngundangbalhme. 59Ngayime ke, ngudda yidjaldangbalhmiyindi munguyh, minj yibangmebebme, dja yidjalwernhkarremulewan rowk werrk yirrurndiwe, kunukka wanjh yibebme.”